Í tilefni af degi eineltis Helga Björk Magnúsdóttir Grétudóttir og Ögmundur Jónasson skrifar 8. nóvember 2019 08:00 Hinn 8. nóvember er dagur sem hefur unnið sér sess sem baráttudagur gegn einelti og af því tilefni höfum við undirrituð nú um nokkurra ára skeið sent frá okkur sameiginlega hvatningu á þessum degi og mælst til að einstaklingar og stofnanir láti frá sér heyra klukkan eitt á hádegi með því að hringja bjöllum og þeyta horn og minna þar með á hve lífsnauðsynlegt það er að við séum öll vakandi og meðvituð um þann skaðvald sem einelti og áreiti er. Tildrög þessa samstarfs okkar má rekja til ársins 2009 þegar annað okkar var heilbrigðisráðherra en hitt aktívisti sem beitti sér fyrir aðgerðum gegn einelti, þar á meðal að komið yrði á markvissu samstarfi milli ráðuneyta um að takast á við eineltisvandann í skólum, á vinnustöðum og annars staðar í þjóðfélaginu. Þessar hugmyndir fengu framgang fljótlega eftir okkar fyrsta fund og varð til samráðshópur þriggja ráðuneyta og síðar var fagráð sett á laggirnar, sem án efa hefur haft þýðingu málefninu til framdráttar. Fyrstu skrefin voru stigin af stórhug sumarið 2009 og var fyrsti verkefnisstjóri, góðu heilli, ráðinn Kolbrún Baldursdóttir. Haustið 2009 ákvað borgarstjórn Reykjavíkur að helga einn dag á ári eineltinu en nokkuð hefur verið á reiki um framkvæmdina hin síðari ár þrátt fyrir góðan vilja borgaryfirvalda að glíma við þennan vágest af alvöru.Einelti getur verið banvænt Einelti er dauðans alvara og það í orðsins fyllstu merkingu. Það er nefnilega ekki nóg með að eineltið meiði – það getur einnig verið banvænt. Í ákalli okkar og hvatningu fyrir fyrir tveimur árum og aftur ítrekað á síðasta ári sögðum við að mikið vatn hefði runnið til sjávar á undangengnum áratug. Vitundin um það böl sem hlýst af einelti væri vissulega meiri en áður var og mætti þakka það meiri og opnari umræðu. Þar vægi þyngst framlag þeirra sem stigið hafa fram og sagt frá reynslu sinni. Slíkar frásagnir hafa hreyft við mörgum og eflaust forðað einhverjum einstaklingum frá illum örlögum. Það krefst mikils hugrekkis að stíga fram og stöndum við öll í þakkarskuld við þau sem það hafa gert. En erum við að greiða þá skuld? Hversu mikið vatn þarf að renna til sjávar áður allir eru tilbúir að líta í eigin barm því einmitt það þarf að gerast? Og hvenær kemur að því að góður ásetningur sem festur hefur verið í lög verði að veruleika? Má þar nefna bann við því í lögum að hrekja fólk úr starfi sem kvartar yfir ofbeldi eða kynferðislegri áreitni. Hér eiga stéttarfélögin að gegna lykilhlutverki en þar er því miður víða pottur brotinn og þurfa þau að taka sig verulega hvað þessi mál snertir. Það á engin þolandi að þurfa að bíða endalaust í stofufangelsi, vegna aðgerðaleysis stéttarfélags. Strax skal koma þolanda í skjól á meðan málið er í ferli.Orð og athafnir fari saman! Svo langt erum við þó komin að flestir, ef ekki allir, segjast því sammála að einelti beri að uppræta. Fyrirtæki og stofnanir segja þetta hluta af stefnu sinni og hafa fjálgleg orð um mannauð og virðingu fyrir þeim auði. Þegar á hólminn kemur er veruleikinn hins vegar of oft allt annar og er starfsfólki iðulega sýnd framkoma sem varla verður túlkuð á annan veg en sem grófasta einelti. Þarna skortir viljann, að saman fari orð og athafnir. Þess vegna þarf að spyrja á gagnrýninn hátt hvort samræmi sé í yfirlýstri stefnu annars vegar og efndum á þeirri stefnu hins vegar. Ætla má að ekki sé alltaf fyrir að fara viljaleysi heldur megi aðgerðarleysi rekja til bjargarleysis og vanmáttar frammi fyrir vandanum. Staðreyndin er nefnilega sú að ráðuneyti, stofnanir, skólar og fyrirtæki ráða illa við einelti og kynferðisofbeldi og eru ófær um að leysa slík mál á markvissan, yfirvegaðan og sanngjarnan hátt. Það er því engu síður brýnt nú en það var fyrir tíu árum þegar við ýttum úr vör samstarfi þriggja ráðuneyta og síðan með góðum undirtektum Reykjavíkurborgar að halda baráttunni vakandi og minna á að miklu markvissari aðgerða er ennþá þörf. Það starf sem unnið hefur verið á undanförnum áratug hefði mátt vera meira og markvissara en sömu sögu má þó segja af því og starfi frumkvöðla á þessu sviði einkum innan veggja skólanna, fyrir þennan tíma, að dropinn hefur holað steininn.Hringjum bjöllum og þeytum horn! Eineltisdagurinn er hugsaður til að halda okkur við efnið. Þess vegna eru allir sem vilja ljá þessari mannréttindabaráttu stuðning hvattir til að láta frá sér heyra á föstudag á slaginu klukkan 13:00 og á næstu sjö mínútum, eina mínútu fyrir hvern dag vikunnar. Þau sem eru feimin við að liggja á flautunum eða klingja bjöllum svo lengi, gætu byrjað styttra og bætt síðan í á komandi árum. Því hvort tveggja mun að öllum líkindum ganga eftir, að einelti og kynferðisáreiti mun ekki hafa verið útrýmt á sama tíma að ári og svo hitt að þá verður aftur minnt á þennan dag og safnað liði um að vekja á honum athygli með hornablæstri og bjölluhljómi.Stuðningur við fórnarlömb Með þessu móti sýnum við táknrænan stuðning við fórnarlömb eineltis og kynferðisofbeldis og heitstrengingu um að rjúfa þögnina sem hefur lengi umleikið einelti. Með þessu móti minnumst við einnig þeirra fjölmörgu sem svipt hafa sig lífi vegna eineltis. Mikilvægt er að enginn standi þögull hjá. Hér kennir Olweusar-eineltishringurinn margt. Við sem fullorðin erum berum vissulega ábyrgð en erum oft eins og börn í eineltisaðstæðum. Stöndum og horfum á, aðhöfumst ekki, göngum þögguninni á vald, nema í undantekningartilfellum. Það á við um einelti eins og mörg þjóðfélagsmein að það krefst stöðugrar árvekni að ná árangri í glímunni við þau. Hringjum bjöllum og þeytum horn klukkan eitt í dag. Vekjum samfélagið, vöknum sjálf.Helga Björk Magnúsdóttir Grétudóttir, tónlistarkona og aktívistiÖgmundur Jónasson, fyrrverandi innanríkisráðherra Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Ögmundur Jónasson Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Hinn 8. nóvember er dagur sem hefur unnið sér sess sem baráttudagur gegn einelti og af því tilefni höfum við undirrituð nú um nokkurra ára skeið sent frá okkur sameiginlega hvatningu á þessum degi og mælst til að einstaklingar og stofnanir láti frá sér heyra klukkan eitt á hádegi með því að hringja bjöllum og þeyta horn og minna þar með á hve lífsnauðsynlegt það er að við séum öll vakandi og meðvituð um þann skaðvald sem einelti og áreiti er. Tildrög þessa samstarfs okkar má rekja til ársins 2009 þegar annað okkar var heilbrigðisráðherra en hitt aktívisti sem beitti sér fyrir aðgerðum gegn einelti, þar á meðal að komið yrði á markvissu samstarfi milli ráðuneyta um að takast á við eineltisvandann í skólum, á vinnustöðum og annars staðar í þjóðfélaginu. Þessar hugmyndir fengu framgang fljótlega eftir okkar fyrsta fund og varð til samráðshópur þriggja ráðuneyta og síðar var fagráð sett á laggirnar, sem án efa hefur haft þýðingu málefninu til framdráttar. Fyrstu skrefin voru stigin af stórhug sumarið 2009 og var fyrsti verkefnisstjóri, góðu heilli, ráðinn Kolbrún Baldursdóttir. Haustið 2009 ákvað borgarstjórn Reykjavíkur að helga einn dag á ári eineltinu en nokkuð hefur verið á reiki um framkvæmdina hin síðari ár þrátt fyrir góðan vilja borgaryfirvalda að glíma við þennan vágest af alvöru.Einelti getur verið banvænt Einelti er dauðans alvara og það í orðsins fyllstu merkingu. Það er nefnilega ekki nóg með að eineltið meiði – það getur einnig verið banvænt. Í ákalli okkar og hvatningu fyrir fyrir tveimur árum og aftur ítrekað á síðasta ári sögðum við að mikið vatn hefði runnið til sjávar á undangengnum áratug. Vitundin um það böl sem hlýst af einelti væri vissulega meiri en áður var og mætti þakka það meiri og opnari umræðu. Þar vægi þyngst framlag þeirra sem stigið hafa fram og sagt frá reynslu sinni. Slíkar frásagnir hafa hreyft við mörgum og eflaust forðað einhverjum einstaklingum frá illum örlögum. Það krefst mikils hugrekkis að stíga fram og stöndum við öll í þakkarskuld við þau sem það hafa gert. En erum við að greiða þá skuld? Hversu mikið vatn þarf að renna til sjávar áður allir eru tilbúir að líta í eigin barm því einmitt það þarf að gerast? Og hvenær kemur að því að góður ásetningur sem festur hefur verið í lög verði að veruleika? Má þar nefna bann við því í lögum að hrekja fólk úr starfi sem kvartar yfir ofbeldi eða kynferðislegri áreitni. Hér eiga stéttarfélögin að gegna lykilhlutverki en þar er því miður víða pottur brotinn og þurfa þau að taka sig verulega hvað þessi mál snertir. Það á engin þolandi að þurfa að bíða endalaust í stofufangelsi, vegna aðgerðaleysis stéttarfélags. Strax skal koma þolanda í skjól á meðan málið er í ferli.Orð og athafnir fari saman! Svo langt erum við þó komin að flestir, ef ekki allir, segjast því sammála að einelti beri að uppræta. Fyrirtæki og stofnanir segja þetta hluta af stefnu sinni og hafa fjálgleg orð um mannauð og virðingu fyrir þeim auði. Þegar á hólminn kemur er veruleikinn hins vegar of oft allt annar og er starfsfólki iðulega sýnd framkoma sem varla verður túlkuð á annan veg en sem grófasta einelti. Þarna skortir viljann, að saman fari orð og athafnir. Þess vegna þarf að spyrja á gagnrýninn hátt hvort samræmi sé í yfirlýstri stefnu annars vegar og efndum á þeirri stefnu hins vegar. Ætla má að ekki sé alltaf fyrir að fara viljaleysi heldur megi aðgerðarleysi rekja til bjargarleysis og vanmáttar frammi fyrir vandanum. Staðreyndin er nefnilega sú að ráðuneyti, stofnanir, skólar og fyrirtæki ráða illa við einelti og kynferðisofbeldi og eru ófær um að leysa slík mál á markvissan, yfirvegaðan og sanngjarnan hátt. Það er því engu síður brýnt nú en það var fyrir tíu árum þegar við ýttum úr vör samstarfi þriggja ráðuneyta og síðan með góðum undirtektum Reykjavíkurborgar að halda baráttunni vakandi og minna á að miklu markvissari aðgerða er ennþá þörf. Það starf sem unnið hefur verið á undanförnum áratug hefði mátt vera meira og markvissara en sömu sögu má þó segja af því og starfi frumkvöðla á þessu sviði einkum innan veggja skólanna, fyrir þennan tíma, að dropinn hefur holað steininn.Hringjum bjöllum og þeytum horn! Eineltisdagurinn er hugsaður til að halda okkur við efnið. Þess vegna eru allir sem vilja ljá þessari mannréttindabaráttu stuðning hvattir til að láta frá sér heyra á föstudag á slaginu klukkan 13:00 og á næstu sjö mínútum, eina mínútu fyrir hvern dag vikunnar. Þau sem eru feimin við að liggja á flautunum eða klingja bjöllum svo lengi, gætu byrjað styttra og bætt síðan í á komandi árum. Því hvort tveggja mun að öllum líkindum ganga eftir, að einelti og kynferðisáreiti mun ekki hafa verið útrýmt á sama tíma að ári og svo hitt að þá verður aftur minnt á þennan dag og safnað liði um að vekja á honum athygli með hornablæstri og bjölluhljómi.Stuðningur við fórnarlömb Með þessu móti sýnum við táknrænan stuðning við fórnarlömb eineltis og kynferðisofbeldis og heitstrengingu um að rjúfa þögnina sem hefur lengi umleikið einelti. Með þessu móti minnumst við einnig þeirra fjölmörgu sem svipt hafa sig lífi vegna eineltis. Mikilvægt er að enginn standi þögull hjá. Hér kennir Olweusar-eineltishringurinn margt. Við sem fullorðin erum berum vissulega ábyrgð en erum oft eins og börn í eineltisaðstæðum. Stöndum og horfum á, aðhöfumst ekki, göngum þögguninni á vald, nema í undantekningartilfellum. Það á við um einelti eins og mörg þjóðfélagsmein að það krefst stöðugrar árvekni að ná árangri í glímunni við þau. Hringjum bjöllum og þeytum horn klukkan eitt í dag. Vekjum samfélagið, vöknum sjálf.Helga Björk Magnúsdóttir Grétudóttir, tónlistarkona og aktívistiÖgmundur Jónasson, fyrrverandi innanríkisráðherra
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun