Áhersla á útlit getur gengið of langt og orðið að sálrænum vanda Sylvía Rut Sigfúsdóttir skrifar 22. mars 2018 08:30 Andri Steinþór Björnsson segir að stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg. Vísir/Rakel Ósk Sigurðardóttir „Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi. Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi Innlent Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Innlent Styttan tekin niður eftir harðar deilur um klúran barm Erlent Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Innlent „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Innlent „Fordæmalausar hörmungar“ í Frakklandi Erlent Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Innlent Fúlsaði við þriggja forseta fundi Erlent „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Innlent Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Innlent Fleiri fréttir Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Tveir skjálftar um 3,3 að stærð Fundur hafinn í utanríkismálanefnd Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Ráðin nýr forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Eigandi bíls fullur af bensínbrúsum handtekinn Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Húsvíkingur á Norðurpólnum segir sögu merkustu landkönnuða 20. aldar Þrýstu á yngsta sakborninginn um að taka á sig alla sök Ákvörðun ráðherra muni seinka viðbragði við faröldrum framtíðar Þyrlan aftur á leið austur vegna umferðarslyss Ekki eigi að gera einstaklinga ábyrga fyrir gerðum ríkisstjórnar Tollahækkanirnar vonbrigði og þrýstir á um fund sem fyrst Forsætisráðherra ósátt með tolla og pólfarar á Húsavík Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Svartaþoka gerir þyrlusveit í útkalli erfitt fyrir Sjá meira
„Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi.
Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi Innlent Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Innlent Styttan tekin niður eftir harðar deilur um klúran barm Erlent Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Innlent „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Innlent „Fordæmalausar hörmungar“ í Frakklandi Erlent Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Innlent Fúlsaði við þriggja forseta fundi Erlent „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Innlent Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Innlent Fleiri fréttir Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Tveir skjálftar um 3,3 að stærð Fundur hafinn í utanríkismálanefnd Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Ráðin nýr forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Eigandi bíls fullur af bensínbrúsum handtekinn Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Húsvíkingur á Norðurpólnum segir sögu merkustu landkönnuða 20. aldar Þrýstu á yngsta sakborninginn um að taka á sig alla sök Ákvörðun ráðherra muni seinka viðbragði við faröldrum framtíðar Þyrlan aftur á leið austur vegna umferðarslyss Ekki eigi að gera einstaklinga ábyrga fyrir gerðum ríkisstjórnar Tollahækkanirnar vonbrigði og þrýstir á um fund sem fyrst Forsætisráðherra ósátt með tolla og pólfarar á Húsavík Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Svartaþoka gerir þyrlusveit í útkalli erfitt fyrir Sjá meira
Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15
Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00
Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Innlent
Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Innlent