Reyna að hrófla við rótgrónu kerfi misréttis Guðsteinn Bjarnason skrifar 1. október 2016 07:00 Sádiarabískar konur í bænum Al-Thamama, skammt norður af borginni Ríad. Þúsundir kvenna í Sádi-Arabíu hafa undirritað áskorun til stjórnvalda landsins um að afnema hið svokallaða umsjónarmannakerfi, sem bundið er í lög og tryggir að konur þar í landi njóti ekki fullra mannréttinda. Undirskriftaherferðin fór af stað í sumar á netinu, einkum á Twitter, eftir að mannréttindasamtökin Human Rights Watch birtu skýrslu um þetta kerfi og upplifun kvenna af því. Nú í vikunni höfðu nærri 15 þúsund manns undirritað þessa áskorun, en engar fréttir hafa borist af viðbrögðum stjórnvalda. Á síðustu árum hefur ítrekað verið óskað eftir því að þetta kerfi verði lagt niður, en viðbrögðin hafa jafnan verið dræm.Á síðasta ári fengu sádiarabískar konur í fyrsta sinn að kjósa í sveitarstjórnarkosningum.Nordicphotos/AFPÞað var Aziza al-Yousef, einn helsti leiðtogi kvenréttindabaráttunnar í Sádi-Arabíu, sem á mánudaginn afhenti sádiarabískum stjórnvöldum áskorunina með undirskriftalistanum. Hún hefur barist fyrir afnámi umsjónarmannakerfisins í fimm ár. Hún vakti meðal annars athygli árið 2013 þegar hún í mótmælaskyni settist undir stýri á bifreið og ók henni sjálf, sem var skýrt brot á banni við því að konur keyri bíl.Konur greiða atkvæði í sveitarstjórnarkosningum í Sádi-Arabíu í desember á síðasta ári.vísir/EPA„Við höfum aldrei átt í erfiðleikum með að standa í þessari baráttu, en vandamálið er að það berst aldrei neitt svar,“ sagði hún í viðtali við BBC. „En við höfum alltaf von. Án vonarinnar er ekki hægt að gera neitt.“ Sumir háttsettir klerkar í Sádi-Arabíu hafa jafnan tekið afar illa í kröfur um breytingar. Þeir segja þetta fyrirkomulag reist á trúarlegum grunni. Þannig sagði Abdulaziz al-Sheikh, stórmúfti Sádi-Arabíu, að Twitter-herferðin hafi verið glæpur gegn íslam. Þetta er hins vegar umdeilt og margir íslamskir fræðimenn segja umsjónarmannakerfið í Sádi-Arabíu byggt á grundvallarmisskilningi. Yousef segir að meira að segja sádiarabískir klerkar, sumir áhrifamiklir, hafi undirritað áskorunina. „Allir sögðu þeir að þetta snúist ekkert um trúarbrögðin, þetta séu bara stjórnvaldsreglur og þeim eigi að breyta,“ segir hún.Umsjónarvald karla yfir konumKonur í Arabíu hafa ekki full réttindi sem sjálfstæðir einstaklingar, því þær þurfa jafnan leyfi frá karlmanni úr nánustu fjölskyldu sinni til að ferðast til útlanda, giftast eða til að verða látnar lausar úr fangelsi. Þær þurfa líka stundum samþykki frá karlmanni úr fjölskyldunni til að stunda atvinnu eða fá læknisþjónustu. Mannréttindasamtökin Human Rights Watch segja þetta fyrirkomulag vera stærstu hindrun í vegi þess að konur í Sádi-Arabíu njóti mannréttinda. „Við þurfum allar að halda okkur innan þeirra marka sem feður okkar eða eiginmenn setja okkur,“ segir 25 ára gömul sádiarabísk kona, sem Human Rights Watch vitna til í frétt frá í sumar, þegar samtökin birtu viðamikla skýrslu um þetta umsjónarvald karla yfir konum sem tíðkast enn þar í landi. Þetta þurfa konur í Sádi-Arabíu að búa við alla ævi. Reglan er sú að fyrst sé það faðir konunnar, sem hefur umsjónarvaldið, en hann afhendi það eiginmanni hennar þegar hún giftist. Stundum verður útfærslan þó eitthvað flóknari, eins og konur missa eiginmann sinn eða dætur missa föður sinn áður en þær giftast. Eins flækir það málin þegar konur komast á efri ár án þess að giftast. Stundum gerist það að synir eða bræður taka að sér umsjónarvald yfir móður sinni eða systrum. Konurnar hafa verið misjafnlega sáttar við þetta fyrirkomulag, sem tíðkast reyndar víðar meðal múslima í einhverri mynd en er fest í lög í Sádi-Arabíu með strangari hætti en annars staðar þekkist. „Sonur minn er umsjónarmaður minn, hvort sem þið trúið því eða ekki, og það er virkilega niðurlægjandi,“ er haft eftir 62 ára konu í skýrslu Human Rights Watch frá í sumar. „Minn eigin sonur, sá sem ég ól í heiminn, sá sem ég ól upp, hann er umsjónarmaður minn.“ Árið 2009 féllust stjórnvöld í Sádi-Arabíu reyndar á að leggja niður þetta kerfi. Það gerðist eftir að Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna gerði athugasemdir. Sádi-Arabíustjórn féllst aftur á þetta árið 2013. Baráttukonur í Sádi-Arabíu hafa sömuleiðis ítrekað reynt að fá stjórnina til að leggja þetta kerfi niður. Lítið hefur þó verið hróflað við þessu, þótt smávægileg skref hafi reyndar verið stigin í áttina að auknum réttindum kvenna.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Nú á dögunum tók sonur minn líf sitt innan veggja fangelsisins“ Innlent Skólastjóradrama í Kóraskóla fær óvæntan endi Innlent Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Innlent Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Innlent Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Erlent Dregur saman með efstu frambjóðendum Innlent Skipið leggur úr höfn Innlent Staldraði við þegar talað var um fóstur sem frumuklasa Innlent Einhver í herberginu segi ekki satt Innlent Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Innlent Fleiri fréttir Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar FIFA byrjað að vinda ofan af umbótum eftir spillingarhneykslið Fulltrúar Talíbana á ráðstefnu í Ósló Fyrsta opinbera málverkið af konunginum Karli III afhjúpað í gær Gróðureldar ógna olíuvinnslumiðstöð í Kanada Gríðarleg leit gerð að mönnum sem frelsuðu fanga í Frakklandi Skriðdrekar Ísraelshers komnir inn í íbúðahverfi í Rafah Framámaður AfD sektaður fyrir að nota slagorð nasista Vill bjóða NATO að byggja nýjan flugvöll í Færeyjum Þorir að veðja bjór á að hún verði áfram forsætisráðherra Lokað á grein um barnadráp í Bretlandi Drápu fangaverði og hjálpuðu fanga að strjúka „Rússnesku lögin“ samþykkt í Georgíu Bendlaði Trump beint við þagnargreiðslurnar Losnar af réttargeðdeild eftir allt saman Sjá meira
Þúsundir kvenna í Sádi-Arabíu hafa undirritað áskorun til stjórnvalda landsins um að afnema hið svokallaða umsjónarmannakerfi, sem bundið er í lög og tryggir að konur þar í landi njóti ekki fullra mannréttinda. Undirskriftaherferðin fór af stað í sumar á netinu, einkum á Twitter, eftir að mannréttindasamtökin Human Rights Watch birtu skýrslu um þetta kerfi og upplifun kvenna af því. Nú í vikunni höfðu nærri 15 þúsund manns undirritað þessa áskorun, en engar fréttir hafa borist af viðbrögðum stjórnvalda. Á síðustu árum hefur ítrekað verið óskað eftir því að þetta kerfi verði lagt niður, en viðbrögðin hafa jafnan verið dræm.Á síðasta ári fengu sádiarabískar konur í fyrsta sinn að kjósa í sveitarstjórnarkosningum.Nordicphotos/AFPÞað var Aziza al-Yousef, einn helsti leiðtogi kvenréttindabaráttunnar í Sádi-Arabíu, sem á mánudaginn afhenti sádiarabískum stjórnvöldum áskorunina með undirskriftalistanum. Hún hefur barist fyrir afnámi umsjónarmannakerfisins í fimm ár. Hún vakti meðal annars athygli árið 2013 þegar hún í mótmælaskyni settist undir stýri á bifreið og ók henni sjálf, sem var skýrt brot á banni við því að konur keyri bíl.Konur greiða atkvæði í sveitarstjórnarkosningum í Sádi-Arabíu í desember á síðasta ári.vísir/EPA„Við höfum aldrei átt í erfiðleikum með að standa í þessari baráttu, en vandamálið er að það berst aldrei neitt svar,“ sagði hún í viðtali við BBC. „En við höfum alltaf von. Án vonarinnar er ekki hægt að gera neitt.“ Sumir háttsettir klerkar í Sádi-Arabíu hafa jafnan tekið afar illa í kröfur um breytingar. Þeir segja þetta fyrirkomulag reist á trúarlegum grunni. Þannig sagði Abdulaziz al-Sheikh, stórmúfti Sádi-Arabíu, að Twitter-herferðin hafi verið glæpur gegn íslam. Þetta er hins vegar umdeilt og margir íslamskir fræðimenn segja umsjónarmannakerfið í Sádi-Arabíu byggt á grundvallarmisskilningi. Yousef segir að meira að segja sádiarabískir klerkar, sumir áhrifamiklir, hafi undirritað áskorunina. „Allir sögðu þeir að þetta snúist ekkert um trúarbrögðin, þetta séu bara stjórnvaldsreglur og þeim eigi að breyta,“ segir hún.Umsjónarvald karla yfir konumKonur í Arabíu hafa ekki full réttindi sem sjálfstæðir einstaklingar, því þær þurfa jafnan leyfi frá karlmanni úr nánustu fjölskyldu sinni til að ferðast til útlanda, giftast eða til að verða látnar lausar úr fangelsi. Þær þurfa líka stundum samþykki frá karlmanni úr fjölskyldunni til að stunda atvinnu eða fá læknisþjónustu. Mannréttindasamtökin Human Rights Watch segja þetta fyrirkomulag vera stærstu hindrun í vegi þess að konur í Sádi-Arabíu njóti mannréttinda. „Við þurfum allar að halda okkur innan þeirra marka sem feður okkar eða eiginmenn setja okkur,“ segir 25 ára gömul sádiarabísk kona, sem Human Rights Watch vitna til í frétt frá í sumar, þegar samtökin birtu viðamikla skýrslu um þetta umsjónarvald karla yfir konum sem tíðkast enn þar í landi. Þetta þurfa konur í Sádi-Arabíu að búa við alla ævi. Reglan er sú að fyrst sé það faðir konunnar, sem hefur umsjónarvaldið, en hann afhendi það eiginmanni hennar þegar hún giftist. Stundum verður útfærslan þó eitthvað flóknari, eins og konur missa eiginmann sinn eða dætur missa föður sinn áður en þær giftast. Eins flækir það málin þegar konur komast á efri ár án þess að giftast. Stundum gerist það að synir eða bræður taka að sér umsjónarvald yfir móður sinni eða systrum. Konurnar hafa verið misjafnlega sáttar við þetta fyrirkomulag, sem tíðkast reyndar víðar meðal múslima í einhverri mynd en er fest í lög í Sádi-Arabíu með strangari hætti en annars staðar þekkist. „Sonur minn er umsjónarmaður minn, hvort sem þið trúið því eða ekki, og það er virkilega niðurlægjandi,“ er haft eftir 62 ára konu í skýrslu Human Rights Watch frá í sumar. „Minn eigin sonur, sá sem ég ól í heiminn, sá sem ég ól upp, hann er umsjónarmaður minn.“ Árið 2009 féllust stjórnvöld í Sádi-Arabíu reyndar á að leggja niður þetta kerfi. Það gerðist eftir að Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna gerði athugasemdir. Sádi-Arabíustjórn féllst aftur á þetta árið 2013. Baráttukonur í Sádi-Arabíu hafa sömuleiðis ítrekað reynt að fá stjórnina til að leggja þetta kerfi niður. Lítið hefur þó verið hróflað við þessu, þótt smávægileg skref hafi reyndar verið stigin í áttina að auknum réttindum kvenna.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Nú á dögunum tók sonur minn líf sitt innan veggja fangelsisins“ Innlent Skólastjóradrama í Kóraskóla fær óvæntan endi Innlent Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Innlent Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Innlent Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Erlent Dregur saman með efstu frambjóðendum Innlent Skipið leggur úr höfn Innlent Staldraði við þegar talað var um fóstur sem frumuklasa Innlent Einhver í herberginu segi ekki satt Innlent Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Innlent Fleiri fréttir Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar FIFA byrjað að vinda ofan af umbótum eftir spillingarhneykslið Fulltrúar Talíbana á ráðstefnu í Ósló Fyrsta opinbera málverkið af konunginum Karli III afhjúpað í gær Gróðureldar ógna olíuvinnslumiðstöð í Kanada Gríðarleg leit gerð að mönnum sem frelsuðu fanga í Frakklandi Skriðdrekar Ísraelshers komnir inn í íbúðahverfi í Rafah Framámaður AfD sektaður fyrir að nota slagorð nasista Vill bjóða NATO að byggja nýjan flugvöll í Færeyjum Þorir að veðja bjór á að hún verði áfram forsætisráðherra Lokað á grein um barnadráp í Bretlandi Drápu fangaverði og hjálpuðu fanga að strjúka „Rússnesku lögin“ samþykkt í Georgíu Bendlaði Trump beint við þagnargreiðslurnar Losnar af réttargeðdeild eftir allt saman Sjá meira