Andstaða við bólusetningar hefur á undanförnum árum sótt í sig veðrið að nýju í öllum þróuðum ríkjum með skipulögðum hætti. Heilbrigðisstarfsmenn þurfa því að vera í stakk búnir til að geta svarað fyrir áhyggjur um bólusetningar.

Þetta kom fram í máli Haraldar Briem, fyrrverandi sóttvarnalæknis, í umræðum um almennar bólusetningar á Læknadögum í Hörpu í dag. Hann sagði að fyrir um tveimur áratugum hafi umræða um skaðsemi bólusetninga orðið nokkuð hávær. Með aukinni fræðslu og þekkingu hafi það breyst. Nú sé aftur farið að heyrast í þessum háværa, en fámenna, hópi.

„Reynt er að ná til talsmanna með einhvers konar vísindalegan bakgrunn til að gera andstöðuna trúverðuga. Öll bóluefni eru sögð vera óörugg og gagnslaus ef ekki skaðleg,“ sagði hann.

Mikilvægt að ræða hlutina á yfirvegaðan hátt

Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir sagði mikilvægt að halda áfram að auka fræðslu um bólusetningar. Taka eigi þátt í umræðum um bólusetningar með yfirveguðum hætti.

„Við höfum reynt að svara á opinberum vettvangi þegar kemur svona ágreiningur. Höfum gert það í fjölmiðlum og annars staðar. Álit og stuðningur fólks hér á landi er hins vegar mjög mikill. Þannig að þetta er lítill hópur en hann getur verið hávær. Ég held maður eigi ekki að vera með mikinn ofstopa gagnvart þessu fólki. Maður á að reyna að hlusta og taka þátt í rökræðum, ekki ganga fram með einhverju offorsi og vera í eilífu stríði,“ sagði hann.

Þórólfur fór yfir þátttöku í bólusetningum hér á landi. Hún er nokkuð góð, eða um 90-95 prósent. Þátttaka er svipuð í Norðurlöndunum en er best í Noregi og Svíþjóð, næst kemur Ísland og svo Danmörk. Ekki fengust tölur frá Finnlandi. Ísland skipar þó fyrsta sæti þegar kemur að HPV-bólusetningu gegn leghálskrabbameini.

„Varðandi HPV þá erum við um og yfir 90 prósent, sem er mjög gott. Engin þjóð státar af eins góðri þátttöku og við og verður væntanlega betri þegar búið er að fækka HPV sprautum úr þremur í tvær. Bandaríkin eru til dæmis með um 50 prósent þátttöku.“

Gera megi betur

Þá segir hann að þrátt fyrir að landsmenn standi sig vel í bólusetningum, þá megi gera betur. Jafnframt þurfi að bæta innköllunarkerfið.

„Þátttaka hér er viðunandi en við gætum staðið okkur betur við tólf mánaða, átján mánaða og fjögurra ára bólusetningu. Ég held að ástæðan fyrir því að þetta dettur niður á þessum tíma sé sú að börn eru oft veik á þessum aldri og komast ekki í bólusetninguna, og detta þannig út úr kerfinu. Það er ekkert sjálfvirkt kerfi sem rauðflaggar þessi börn þannig að þau geta gleymst.“

Afstaða Íslendinga jákvæð

Ýmir Óskarsson læknanemi hélt jafnframt erindi út frá rannsókn sem hann vann við gerð BS-verkefnis síns árið 2014. Þar kannaði hann afstöðu Íslendinga til bólusetninga barna, en meginniðurstöður rannsókarinnar leiddu í ljós að yfir 95 prósent þátttakenda voru mjög eða frekar hlynntir bólusetningu barna. Einungis eitt prósent sögðust andvígir þessum forvörnum, en rannsóknin náði til um fimm þúsund þátttakenda. Þá voru þeir sem höfðu meiri menntun og hærri tekjur líklegri til að vera hlynntir bólusetningum, en þeir sem ómenntaðir eru eða með lægri tekjur.

Ýmir sagði rannsóknir á borð við þessa mikilvæga svo heilbrigðisstarfsfólk skilji áhyggjur og efasemdir foreldra.

„Þannig er hægt að ávarpa þau á áhrifaríkan hátt. Það er mikilvægt að þekkja afstöðu fólks til bólusetninga til að vita hvaða þættir kynnu að hafa áhrif á þessa niðurstöðu,“ sagði hann. „Afstaða til bólusetninga á íslandi er mjög jákvæð. Það virðist sem menntun, upplýsingar og fræðsla geti skipt máli og þar held ég að við sem heilbrigðisstarfsfólk gegnum lykilhlutverki.“