Brjótum ekki hvert annað Sólveig Rós skrifar 28. nóvember 2015 07:00 Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason Skoðun The man who would be king Ian McDonald Skoðun Skoðun Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar