Brjótum ekki hvert annað Sólveig Rós skrifar 28. nóvember 2015 07:00 Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Pólítísk aflúsun Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson skrifar Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi.
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar