Nammi

Nú keppast hinir ýmsu hagsmunaðilar við að dásama eða fordæma mögulega aðild að Evrópusambandinu. Almenningur verður hálfringlaður þegar fulltrúar fyrirtækja og atvinnugreina ýmist benda á tortímingu eða ofuruppgang samhliða utanstöðu eða inngöngu í sambandið. Svo virðist sem mikið púður fari í hagsmunagæslu ýmissa aðila og skilja má af umræðunni að rekstur og framleiðsla standi alltaf og falli með, tollum, fríverslun, styrkjum, höftum, ívilnunum, reglum, undanþágum, opnunum, sköttum skattafríðindum ofrv. Áherslan í umræðunni virðist einskorðast svolítið við ytra umhverfi rekstrar þar sem sitt sýnist hverjum. Ekki ætla ég að voga mér inn í þessa umræðu heldur aðeins benda á, til fróðleiks, á eina framleiðslugrein á Íslandi sem virðist spjara sig býsna vel þrátt fyrir litla forgjöf eða ívilnanir.

Sterk haftastefna réði ríkjum á Íslandi um langt skeið og innan hennar blómstraði ýmiskonar framleiðsla undir verndarvæng takmarkaðar samkeppni. Hér á landi var nánast allt framleitt, allt frá skóm til húsgagna. Þegar krafan um fjölbreytni og samkeppni urðu yfirþyrmandi þá fjaraði undan höftunum með þeim afleiðingum að stór hluti innanlandsframleiðslu lét undan í samkeppni við innflutning. Lægra verð og/eða gæðamunur milli innlendra og erlendra framleiðenda gerði út af við flesta en einn geiri stóð þetta allt af sér þ.e. íslensk sælgætisgerð. Það skal tekið fram strax að undirritaður hefur engin hagsmunatengsl við sælgætisiðnaðinn á Íslandi utan ofneyslu á vörum sem þaðan koma.

Hörmulegt starfsumhverfi

Það er aðdáunarvert og sjá hversu íslensk sælgætisgerð er í miklum blóma þegar litið er til þess mótlætis sem greinin í raun býr við. Þegar aðrir framleiðendur eru stöðugt að heimta stuðningsaðgerðir þá getur verið hollt að skoða rekstrarumhverfið sem íslenskir sælgætisframleiðendur búa við. Í fyrsta lagi hefur enginn iðnaður verri markaðsfulltrúa en þeir. Hinir norskættuðu bræður Karíus og Baktus hafa nefnilega lengi verið sameiginlegt andlit iðnaðarins út á við. Stjórnvöld, heilbrigðistofnanir, íþróttaálfar og tannlæknar hafa grímulaust barist gegn neyslu þeirra afurða sem iðnaðurinn setur á markað og lagt áherslu á að 85% vikunnar sé vörunni haldið algerlega frá ungmennum.  Ekkert vinnur með bransanum, þegar aðrir kalla á skattalækkanir eru sykurskattur settur á sælgætið og enginn verndartollur eða takmarkanir ver hann gegn innflutningi erlendra stórfyritækja á svipaðri vöru. Fjölbreytt heilsukúraæði sem reglulega leggst á landann er oft búbót fyrir ólíka matvælaframleiðendur. Vinsælasti kúrinn um þessar mundir hefur til dæmis endurheimt virðingu landbúnaðarfitu eins og rjóma, flesks og smjörs með jákvæðum áhrifum á landbúnaðinn.  Aldrei fær sælgæti meðbyr í slíkum heilsuæðum sama hversu ólíkir kúrarnir eru.

Með einhverjum ólíkindum virðast innlendir nammiframleiðendur hinsvegar standa þetta allt af sér og bjóða upp á fjölbreytt úrval af hágæðavöru sem er í senn óholl og yndisleg. Svo virðist sem útlendingar séu að komast á bragðið, eða þá að brottfluttir Íslendingar geti hreinlega ekki verið án þessarar vöru, því samkvæmt Hagstofunni var útflutningur á sælgæti 62.000 kg. árið 2005  en var kominn upp í 434.000 kg. árið 2013.

Þessi skrif hafa svo sem litla þýðingu aðra en að vera smá óður til sælgætisframleiðslu á Íslandi sem sjaldan fær jákvæða umfjöllun. Mögulega gætu fleiri framleiðendur tekið þennan iðnað til fyrirmyndar og lagt frekar áherslu á gæði og samkeppnishæfni vörunnar sjálfrar í stað þess að einblína á ívilnanir eða undanþágur. Eitt er víst að íslenskir nammiframleiðendur hafa líklega takmarkaðar áhyggjur af því hvort Ísland lendi innan eða utan Evrópusambandsins vitandi að hágæðavörur þeirra virðast seljast í hvaða viðskiptaumhverfi sem er.