Samkeppnisvandi á fjármálamarkaði

Samkeppnismál Ýmis hættumerki eru á fjármálamarkaði að mati Samkeppniseftirlitsins. Mikil samþjöppun á markaðnum og hár rekstrarkostnaður bankanna eru meðal þess sem stofnunin telur að hamli samkeppni á markaðnum.

Stofnunin kynnti í gær nýja skýrslu um fjármálamarkaðinn sem ber nafnið Fjármálaþjónusta á krossgötum á opnum fundi á Hótel Sögu. Fréttablaðið fjallaði í gær um þá niðurstöðu skýrslunnar að rekstrarkostnaður bankakerfisins sé hár í alþjóðlegum samanburði og hafi farið ört hækkandi á síðustu árum.

Samkeppniseftirlitið kynnti í gær skýrslu um samkeppni á íslenskum fjármálamarkaði. Stofnunin telur samþjöppun á markaðnum of mikla og rekstrarkostnað háan í alþjóðlegum samanburði. Þá hefur stofnunin einnig áhyggjur af aflsmun stóru bankanna og minni fjármálastofnunum.

Benedikt Árnason, aðalhagfræðingur Samkeppniseftirlitsins, fjallaði um þessa stöðu á fundi stofnunarinnar í gær og hvatti til hagræðingar í bankakerfinu. Sagði hann neytendur greiða fyrir stöðuna með háum vaxtakostnaði og óhagstæðum viðskiptakjörum.

Þeir Steinþór Pálsson, bankastjóri Landsbankans, og Höskuldur H. Ólafsson, bankastjóri Arion banka, kvöddu sér báðir hljóðs í kjölfarið á fundinum. Sögðu þeir að skýrslan væri þörf en fannst samanburður á rekstrarkostnaði bankakerfisins við mun stærri bankakerfi villandi.

Sagði Steinþór að aðstæður á íslenskummálamarkaði væru að mörgu leyti sérstakar. Þá benti hann á að markaðurinn væri lítill, eftirlitskostnaður hefði aukist mikið á skömmum tíma og þá hefðu yfirtökur bankanna á minni fjármálastofnunum kostað sitt.

Ein tillaga sem oft hefur verið nefnd til að stuðla að aukinni hagkvæmni á fjármálamarkaði er samruni tveggja af stóru bönkunum þremur. Samkeppniseftirlitið telur það ekki koma til greina enda myndi slíkt skerða samkeppni enn frekar.

Í skýrslunni kemur einnig fram að stóru viðskiptabankarnir hafi verið í lykilhlutverki í viðskiptalífinu á síðustu árum í gegnum kröfur sínar á skuldsett og nýendurskipulögð fyrirtæki. Telur stofnunin að sú staða bjóði upp á hringamyndun og stofnun stórra samkeppnishamlandi viðskiptasamsteypa en tekur þó fram að á þessu stigi verði ekki séð að slíkt hafi gerst.

Hins vegar kom fram í máli Páls Gunnars Pálssonar, forstjóra Samkeppniseftirlitsins, í gær að ljóst væri að bankarnir hefðu nýtt ítök sín til að tryggja fyrirtækjaráðgjöfum sínum verkefni. Hyggst stofnunin því fylgjast náið með útboðum á slíkum verkefnum á næstunni og ef nauðsyn krefur bregðast sérstaklega við.

Þar fyrir utan telur Samkeppniseftirlitið að mikils aflsmunar gæti milli stóru bankanna og minni fjármálafyrirtækja. Bankarnir njóti góðs af heildstæðu þjónustuframboði og sterkum tengslum við viðskiptavini. Þess vegna hvetur Samkeppniseftirlitið til þess að aðgangstakmarkanir á fjármálamarkaði verði minnkaðar og að innlendur verðbréfamarkaður verði efldur. Virkur verðbréfamarkaður skapi fjármögnunarvalkost við bankalán sem hafi verið helsta fjármögnunarleið fyrirtækja frá hruni.

Loks telur Samkeppniseftirlitið að út frá samkeppnissjónarmiðum sé skynsamlegt að aðskilja viðskiptabanka- og fjárfestingarbankastarfsemi, í það minnsta rekstrarlega. Þau rök þurfi hins vegar að vega saman við önnur rök er varða hagkvæmni og öryggi fjármálamarkaðar og öflugt atvinnulíf.