Land tækifæranna Andri Guðmundsson skrifar 21. desember 2011 06:00 Á fróðlegri ráðstefnu VÍB um daginn sagði Martin Wolf, aðalhagfræðingur FT, eitthvað á þá leið að hann væri hættur að vorkenna Íslendingum. Vissulega var hér stór skellur, en Íslendingar fóru frá því að vera rosalega rík þjóð, yfir í það að vera „bara" rík þjóð. Þrátt fyrir allt, þá eru lífskjör Íslendinga enn meðal þeirra bestu í heimi. Það er almennt óumdeilt að velmegun í framtíðinni mun að miklu leyti snúast um aðgang að orku, vatni og matvælum. Íslendingar hafa miklu meiri orku en þeir nýta (og hún er endurnýjanleg), við höfum nægt hreint vatn og öflugan sjávarútveg þannig að til lengri tíma erum við vel sett. Ísland er eitt fárra Evrópuríkja þar sem fólki er enn að fjölga (meðaltal Evrópu er lægra en 1,5 börn á hverja konu en það er yfir 2 fyrir Ísland). Íslendingar teljast líka vel menntaðir, og heilbrigðisþjónusta með því allra besta sem þekkist. Jafnframt, þá er íslenska lífeyriskerfið eitt það best fjármagnaða í heimi (miðað við þjóðarframleiðslu). Íslenskur vinnumarkaður ætti að vera áhugaverður kostur fyrir fjárfesta: Hann er einstaklega sveigjanlegur og aðlagast hratt breyttum aðstæðum. Þar að auki, vegna veikrar krónu, þá eru laun á Íslandi lægri en í mörgum nágrannaríkjum okkar. Á sviði nýsköpunar og hátækni eru Íslendingar einstaklega sterkir. Það er afrek fyrir 300.000 manna þjóð að geta státað af fyrirtækjum líkt og Marel, Össuri, CCP svo eitthvað sé nefnt. Að lokum má nefna að ferðamannaiðnaður er sívaxandi grein hér á landi, og að „náttúruímynd" Íslands er sterk og veitir sérstöðu. Tímabundnir erfiðleikarVissulega eru aðstæður enn erfiðar vegna hrunsins, þó að raunhagvöxtur hafi verið um 3,7% á fyrstu níu mánuðum ársins. Atvinnuleysi er enn meira en við eigum að venjast og skuldir miklar; ríkis, fyrirtækja og heimila. Skuldir ríkisins voru um 86% af þjóðarframleiðslu í lok ágúst á þessu ári, sem telst í hærra lagi – en þó töluvert lægri en upphaflegar spár gerðu ráð fyrir. Fjárfesting er í sögulegu lágmarki og þá ekki síst vegna gjaldeyrishaftanna. Matsfyrirtækin og erlendir greinendur eru sammála um að það sé lykilatriði að þau séu afnumin sem fyrst. Þótt gjaldeyriseign Seðlabankans sé í sögulegu hámarki (um 8 ma. USD), þá skiptir miklu máli að eigendur aflandskróna, sem og aðrir fjárfestar, flýi ekki krónuna við fyrsta tækifæri. Skammtímasveiflur á genginu geta leitt af sér verðbólguskot – og þar sem við búum við verðtryggingu, yrði slíkt afar þungbært fyrir heimili landsins. Erlendar fjárfestingar eru forsenda velmegunarLíkt og nefnt var fyrr, þá hafa Íslendingar allar undirstöður til að hefja nýtt skeið velmegunar. Ef hagvöxtur eykst, má gera það án aukinnar skattheimtu og umtalsverðs niðurskurðar í velferðarkerfinu. Það er hins vegar mat greiningaraðila, íslenskra og erlendra, að erlend fjárfesting er forsenda aukins hagvaxtar. Á þetta er vart hægt að leggja of mikla áherslu. Moody's bendir á að ef meðalhagvöxtur lækki um 0,5% þá muni skuldir vera 107% af landsframleiðslu árið 2016 (en ekki 81% eins og gert ráð fyrir). Slík skuldsetning myndi leiða til þess að vaxtarkostnaður yrði gríðarlega hár (ef einhver væri til að lána Íslandi á annað borð). Á síðustu árum hafa nokkrir erlendir aðilar sýnt áhuga á fjárfestingu á Íslandi. Því miður hefur sá áhugi enn ekki skilað sér í raunverulegum fjárfestingum. Nærtæk skýring á því er að umgjörð fyrir erlenda fjárfesta hefur verið ábótavant. Stjórnvöld hafa verið sein til svara, hótað afturvirkri löggjöf og almenn umfjöllun um áhugasama fjárfesta hefur verið einhliða og afar neikvæð. Svo neikvæð, að eftir hefur verið tekið í leiðandi fjölmiðlum erlendis. Til þess að auka áhuga erlendra fjárfesta er mikilvægt að stjórnvöld setji afgreiðslu þeirra mála í fyrirsjáanlegan farveg og að umfjöllun sé sanngjörn og byggð á staðreyndum. Annað lykilatriði til þess að auka erlenda fjárfestingu er að gjaldeyrishöftum verði aflétt fljótt og vel. Seðlabanki Íslands hefur nú þegar byrjað að framkvæma fyrsta stig á því ferli, og kynnti svokallaða „Fjárfestingarleið" nú fyrir nokkrum dögum. Í henni felst, í grófum dráttum, að erlendum fjárfestum sem og eigendum aflandskróna sé veittur hvati til þess að fjárfesta á Íslandi og binda fé sitt hér í að minnsta kosti fimm ár. Þetta léttir þrýstinginn á krónunni sem er nauðsyn þess að hægt sé að aflétta höftunum án þess að fjármálastöðugleika verði ógnað. Ef aflétta á höftunum algerlega þarf trúverðuga peningamálastefnu til framtíðar. Það er, flestir eru sammála um að fljótandi króna, með frjálsu flæði fjármagns, sé ekki góð hugmynd til framtíðar. Nú eru ýmsir að koma fram sem dásama sveigjanleika krónunnar, sem er í lagi ef sátt næst um ítrekuð verðbólguskot, rýrnun eiginfjár almennings vegna verðtryggingar og stórkostlegrar rýrnunar kaupmáttar þegar gengið lækkar. Óstöðugur gjaldmiðill fælir auk þess frá erlenda fjárfesta, eða leiðir til þess að þeir krefjist töluverðs afsláttar vegna aukinnar áhættu. Stjórnvöld, eða hluti þeirra, hafa markað sér langtímastefnu í peningamálum með umsókn að Evrópusambandinu. Þó að það séu tímar mikillar óvissu nú í Evrópusambandinu, þá er evra enn miklu stöðugri gjaldmiðill en íslensk króna. Og stjórnvöld hafa þó einhverja stefnu – sem er betra en engin í augum flestra fjárfesta því að óvissa er minni. Einnig ber að greina aðra kosti, eins og t.d. einhliða upptöku annars gjaldmiðils (t.d. Kanadadollar) eða sveigjanlega fastgengisstefnu. Um leið er eðlilegt að gera þá kröfu til þeirra sem ætla sér að komast til áhrifa í íslensku samfélagi, og eru hlynntir aukinni fjárfestingu, að hafa einhverskonar stefnu í peningamálum til framtíðar. „Öguð ríkisfjármál" jafngilda ekki langtímastefnu í peningamálum, þau eru nauðsynleg en ekki nægjanleg forsenda langvarandi stöðugleika. Velmegun eða glötuð tækifæri?Margar þjóðir í Evrópu standa nú í ströngu: Ítalía, Grikkland og Spánn. Opinber skuldsetning er þar ýmist hærri, svipuð eða lægri en á Íslandi en hagvöxtur minni. Allar þessar þjóðir hafa mjög ósveigjanlegan vinnumarkað, sem leiðir til þess að atvinnuleysi er mjög hátt og dregur úr líkunum á nýráðningum, fjárfestingum og hagvexti. Allar þessar þjóðir eiga töluvert færri börn en Íslendingar – sem merkir að færri munu borga brúsann fyrir fleiri í framtíðinni. Þar að auki, þá eru þetta allt miklu stærri hagkerfi en hið íslenska. Fá stór fjárfestingarverkefni munu ekki nægja til þess að koma atvinnulífinu í gang þar. Hvernig getum við horft á aðstæður á Íslandi og leyft okkur að staðna, þegar vandi okkar er miklu viðráðanlegri en annarra? Margir hafa komið fram með vel útfærðar tillögur til að auka hagvöxt, erlendar fjárfestingar og valkosti í peningamálum til framtíðar. Það er nú á ábyrgð allra Íslendinga að þeim sem koma fram með lausnir og eru óhræddir að ganga til verka sé nú veitt athygli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Á fróðlegri ráðstefnu VÍB um daginn sagði Martin Wolf, aðalhagfræðingur FT, eitthvað á þá leið að hann væri hættur að vorkenna Íslendingum. Vissulega var hér stór skellur, en Íslendingar fóru frá því að vera rosalega rík þjóð, yfir í það að vera „bara" rík þjóð. Þrátt fyrir allt, þá eru lífskjör Íslendinga enn meðal þeirra bestu í heimi. Það er almennt óumdeilt að velmegun í framtíðinni mun að miklu leyti snúast um aðgang að orku, vatni og matvælum. Íslendingar hafa miklu meiri orku en þeir nýta (og hún er endurnýjanleg), við höfum nægt hreint vatn og öflugan sjávarútveg þannig að til lengri tíma erum við vel sett. Ísland er eitt fárra Evrópuríkja þar sem fólki er enn að fjölga (meðaltal Evrópu er lægra en 1,5 börn á hverja konu en það er yfir 2 fyrir Ísland). Íslendingar teljast líka vel menntaðir, og heilbrigðisþjónusta með því allra besta sem þekkist. Jafnframt, þá er íslenska lífeyriskerfið eitt það best fjármagnaða í heimi (miðað við þjóðarframleiðslu). Íslenskur vinnumarkaður ætti að vera áhugaverður kostur fyrir fjárfesta: Hann er einstaklega sveigjanlegur og aðlagast hratt breyttum aðstæðum. Þar að auki, vegna veikrar krónu, þá eru laun á Íslandi lægri en í mörgum nágrannaríkjum okkar. Á sviði nýsköpunar og hátækni eru Íslendingar einstaklega sterkir. Það er afrek fyrir 300.000 manna þjóð að geta státað af fyrirtækjum líkt og Marel, Össuri, CCP svo eitthvað sé nefnt. Að lokum má nefna að ferðamannaiðnaður er sívaxandi grein hér á landi, og að „náttúruímynd" Íslands er sterk og veitir sérstöðu. Tímabundnir erfiðleikarVissulega eru aðstæður enn erfiðar vegna hrunsins, þó að raunhagvöxtur hafi verið um 3,7% á fyrstu níu mánuðum ársins. Atvinnuleysi er enn meira en við eigum að venjast og skuldir miklar; ríkis, fyrirtækja og heimila. Skuldir ríkisins voru um 86% af þjóðarframleiðslu í lok ágúst á þessu ári, sem telst í hærra lagi – en þó töluvert lægri en upphaflegar spár gerðu ráð fyrir. Fjárfesting er í sögulegu lágmarki og þá ekki síst vegna gjaldeyrishaftanna. Matsfyrirtækin og erlendir greinendur eru sammála um að það sé lykilatriði að þau séu afnumin sem fyrst. Þótt gjaldeyriseign Seðlabankans sé í sögulegu hámarki (um 8 ma. USD), þá skiptir miklu máli að eigendur aflandskróna, sem og aðrir fjárfestar, flýi ekki krónuna við fyrsta tækifæri. Skammtímasveiflur á genginu geta leitt af sér verðbólguskot – og þar sem við búum við verðtryggingu, yrði slíkt afar þungbært fyrir heimili landsins. Erlendar fjárfestingar eru forsenda velmegunarLíkt og nefnt var fyrr, þá hafa Íslendingar allar undirstöður til að hefja nýtt skeið velmegunar. Ef hagvöxtur eykst, má gera það án aukinnar skattheimtu og umtalsverðs niðurskurðar í velferðarkerfinu. Það er hins vegar mat greiningaraðila, íslenskra og erlendra, að erlend fjárfesting er forsenda aukins hagvaxtar. Á þetta er vart hægt að leggja of mikla áherslu. Moody's bendir á að ef meðalhagvöxtur lækki um 0,5% þá muni skuldir vera 107% af landsframleiðslu árið 2016 (en ekki 81% eins og gert ráð fyrir). Slík skuldsetning myndi leiða til þess að vaxtarkostnaður yrði gríðarlega hár (ef einhver væri til að lána Íslandi á annað borð). Á síðustu árum hafa nokkrir erlendir aðilar sýnt áhuga á fjárfestingu á Íslandi. Því miður hefur sá áhugi enn ekki skilað sér í raunverulegum fjárfestingum. Nærtæk skýring á því er að umgjörð fyrir erlenda fjárfesta hefur verið ábótavant. Stjórnvöld hafa verið sein til svara, hótað afturvirkri löggjöf og almenn umfjöllun um áhugasama fjárfesta hefur verið einhliða og afar neikvæð. Svo neikvæð, að eftir hefur verið tekið í leiðandi fjölmiðlum erlendis. Til þess að auka áhuga erlendra fjárfesta er mikilvægt að stjórnvöld setji afgreiðslu þeirra mála í fyrirsjáanlegan farveg og að umfjöllun sé sanngjörn og byggð á staðreyndum. Annað lykilatriði til þess að auka erlenda fjárfestingu er að gjaldeyrishöftum verði aflétt fljótt og vel. Seðlabanki Íslands hefur nú þegar byrjað að framkvæma fyrsta stig á því ferli, og kynnti svokallaða „Fjárfestingarleið" nú fyrir nokkrum dögum. Í henni felst, í grófum dráttum, að erlendum fjárfestum sem og eigendum aflandskróna sé veittur hvati til þess að fjárfesta á Íslandi og binda fé sitt hér í að minnsta kosti fimm ár. Þetta léttir þrýstinginn á krónunni sem er nauðsyn þess að hægt sé að aflétta höftunum án þess að fjármálastöðugleika verði ógnað. Ef aflétta á höftunum algerlega þarf trúverðuga peningamálastefnu til framtíðar. Það er, flestir eru sammála um að fljótandi króna, með frjálsu flæði fjármagns, sé ekki góð hugmynd til framtíðar. Nú eru ýmsir að koma fram sem dásama sveigjanleika krónunnar, sem er í lagi ef sátt næst um ítrekuð verðbólguskot, rýrnun eiginfjár almennings vegna verðtryggingar og stórkostlegrar rýrnunar kaupmáttar þegar gengið lækkar. Óstöðugur gjaldmiðill fælir auk þess frá erlenda fjárfesta, eða leiðir til þess að þeir krefjist töluverðs afsláttar vegna aukinnar áhættu. Stjórnvöld, eða hluti þeirra, hafa markað sér langtímastefnu í peningamálum með umsókn að Evrópusambandinu. Þó að það séu tímar mikillar óvissu nú í Evrópusambandinu, þá er evra enn miklu stöðugri gjaldmiðill en íslensk króna. Og stjórnvöld hafa þó einhverja stefnu – sem er betra en engin í augum flestra fjárfesta því að óvissa er minni. Einnig ber að greina aðra kosti, eins og t.d. einhliða upptöku annars gjaldmiðils (t.d. Kanadadollar) eða sveigjanlega fastgengisstefnu. Um leið er eðlilegt að gera þá kröfu til þeirra sem ætla sér að komast til áhrifa í íslensku samfélagi, og eru hlynntir aukinni fjárfestingu, að hafa einhverskonar stefnu í peningamálum til framtíðar. „Öguð ríkisfjármál" jafngilda ekki langtímastefnu í peningamálum, þau eru nauðsynleg en ekki nægjanleg forsenda langvarandi stöðugleika. Velmegun eða glötuð tækifæri?Margar þjóðir í Evrópu standa nú í ströngu: Ítalía, Grikkland og Spánn. Opinber skuldsetning er þar ýmist hærri, svipuð eða lægri en á Íslandi en hagvöxtur minni. Allar þessar þjóðir hafa mjög ósveigjanlegan vinnumarkað, sem leiðir til þess að atvinnuleysi er mjög hátt og dregur úr líkunum á nýráðningum, fjárfestingum og hagvexti. Allar þessar þjóðir eiga töluvert færri börn en Íslendingar – sem merkir að færri munu borga brúsann fyrir fleiri í framtíðinni. Þar að auki, þá eru þetta allt miklu stærri hagkerfi en hið íslenska. Fá stór fjárfestingarverkefni munu ekki nægja til þess að koma atvinnulífinu í gang þar. Hvernig getum við horft á aðstæður á Íslandi og leyft okkur að staðna, þegar vandi okkar er miklu viðráðanlegri en annarra? Margir hafa komið fram með vel útfærðar tillögur til að auka hagvöxt, erlendar fjárfestingar og valkosti í peningamálum til framtíðar. Það er nú á ábyrgð allra Íslendinga að þeim sem koma fram með lausnir og eru óhræddir að ganga til verka sé nú veitt athygli.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun