Afbrotafræðingur ósáttur við „glamúrvæðingu“ ofbeldis

Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði við HÍ, segir það fyllilega eðlilegt að ofbeldisumræða komi upp með jöfnu millibili, sérstaklega eftir mjög alvarleg tilfelli líkt og hafa sést að undanförnu. Það beri því vitni að almenningur á Íslandi sættir sig ekki við að ofbeldi sé beitt, og vilji sjá breytingar þar á. Hann gagnrýnir það sem hann kallar „glamúrvæðingu" ofbeldis.

Eftir nokkur hryggileg dæmi um alvarlega ofbeldisglæpi hér á landi á undanförnum vikum og mánuðum er samfélagsumræðan enn á ný farin að snúast um það hvort ofbeldi sé að færast í vöxt eða breytast. Helgi segir í viðtali í helgarblaði Fréttablaðsins að svo sé ekki, en hins vegar sé annars konar þróun í gangi, sem gjalda þurfi varhug við.

Helgi segir ljóst að umburðarlyndi almennings fyrir hvers konar ofbeldi hafi minnkað sífellt og jafnvel minniháttar pústrar sem hafi lengi verið talinn órjúfanlegur hluti skemmtanahalds séu nú óásættanlegir.

Þá segir Helgi: „Ofbeldi var að einhverju leyti viðurkennt sem hluti af skemmtanalífi eða hluti af því að vera maður með mönnum. Í dag er annar samfélagslegur tónn þar sem brugðist er hart við ofbeldisverkum. Umburðarlyndi gagnvart ofbeldi er miklu minna í dag en það var fyrir 20, 30 eða 40 árum og á það einnig við um kynferðisbrot. Þetta er eitthvað sem er ekki liðið, hvort sem það er í skólanum, á böllum, innan heimilisins eða einelti af ýmsu tagi. Samfélagið er að þessu leyti orðið siðvæddara, brot af þessu tagi tíðkuðust eins og nú en voru okkur ósýnileg fyrir ekki svo mörgum árum."

Hlutverk fjölmiðla

Alvarlegri ofbeldismál fanga jafnan athygli fjölmiðla sem fjalla um atvikin hverjir á sinn hátt með mismunandi efnistökum. Helgi segir ekki óeðlilegt að fjölmiðlar haldi þessum málum á lofti. Fjölmiðlaumfjöllun geti þó verið tvíbent og skapað óþarfa ótta sem er bagalegt, en getur einnig verið til góðs og skapað varkárni. Nýlega hefur þó borið á því að nokkrir einstaklingar úr ýmsum jaðarhópum samfélagsins séu til umfjöllunar á léttum nótum án þess að framferði þeirra sé kynnt í gagnrýnu ljósi.

„Ég set ákveðið spurningarmerki við þessa glamúrvæðingu," segir Helgi „Þetta getur verið varasamt því að stundum eru dregnar upp ýktar myndir af viðkomandi sem eiga jafnvel ekki við rök að styðjast. Ákveðinn lífsstíll á mörkum þess ólöglega eða jafnvel ólöglegur er settur fram á jákvæðan og spennandi hátt. Það er hætta á því að slík framsetning verði til þess að viðurkenna og réttlæta slíkan lífsmáta og verði öðrum fyrirmynd," segir Helgi.

Það gæti ýtt undir frekari hópamyndun eins og áður var greint frá, einkum meðal þeirra sem eiga erfitt uppdráttar í samfélaginu. Þeir leita gjarna í ýmis konar fyrirmyndir úr dægurmenningunni, til dæmis kvikmyndum og tölvuleikjum.

„Þetta er þó alltaf spurning um það hvernig við, sem borgarar, lesum úr því áreiti sem er allt í kringum okkur. Ég hef engar áhyggjur af því hvernig þorri fólks bregst við, en fyrir tiltekna þjóðfélagshópa og óharðnaða unglinga gæti þessi lífsstíll virst eftirsóknarverður. Ef þessi hegðun verður viðurkennd frekar er hætta á því að viðkvæmari hópar samfélagsins dragist inn í þennan lífsstíl," segir Helgi.