Verðmæti fasteignar, sem keypt var með níutíu prósent láni síðasta haust, verður eftir ár orðið mun minna en lánin sem hvíla á eigninni - gangi eftir spár um verðbólgu og verðlækkun á fasteignamarkaði.
Misgengið getur skipt milljónum króna á stærri eignum.
Í skýrslu Seðlabankans um fjármálastöðugleika er lýst áhuggjum af því að verðlækkun á húsnæði geti komið skuldsettum heimilum illa. Bent er á að útfrá sögulegri reynslu hérlendis og alþjóðlegu samhengi sé 15-20 prósenta verðlækkun á fasteignum ekki óalgeng í kjölfar jafnmikilla verðhækkana og verið hafa hér á landi. Verðlækkun um allt að fimmtíu prósent er þekkt í slíkum tilvikum, til dæmis í Finnlandi og Hollandi. Mikil verðlækkun getur sett fólk, sem hefur fjárfest nýberið, í mikla skuldafjötra, sérstaklega ef lánshlutfallið er hátt.
Sé tekið dæmi af "Jóni og Gunnu" sem keyptu í september síðastliðnum veglega íbúð fyrir rúmlega 28 milljónir króna. - þau fengu 90 prósent lán í banka að upphæð 26 milljónir. Fasteignaverð hélt áfram skriði sínu uppá við og stæði eignin í 30 til 31 milljón í dag. Hér er stuðst við upplýsingar um raunhækkun á höfuðbograrsvæðinu frá Fasteignamati Ríkisins.
Bankalánið stendur í rúmlega 27 milljónumog staðan nokkuð björt - eignin er fjórum milljónum króna yfir skuldunum.
Gangi það eftir að fasteignaverð lækki um 20% á næstu tólf mánuðum verður staðan dekkri í maí á næsta ári. Verðgildi fasteiganrinnar er komið niður í tæpar 26 milljónir. Og verðbólgan hefur hækkað lánið. Hér er miðað við 6% verðbólgu á næstu tólf mánuðum sem er í nokkru samræmi við spár greiningardeilda bankana og Seðlabankans.
Staða lánsins í mai á næsta ári er þá í 28 komma fimm milljónum.
Jón, Gunna og fjölskylda er því í þeirri stöðu að skulda 2,7 milljónum króna meira en verðgildi fasteignarinnar og geta illa losað sig við eignina verði breyting á þeirra högum, til dæmis vegna atvinnumissis, annars áfalls eða einfaldlega vegna þarfar á öðru húsnæði.
Verðbólgan kemur ekki nema að hluta fram í hækkun afborgana á þessu tímabili en þær gætu reynst mun þyngri en áður - sérstaklega ef launin hækka ekki til samræmis við verðbólgu.
