Verðlaus kvótaveð

Einu veð Byggðastofnunar fyrir 1,3 milljarða króna lánum sem stofnunin hefur veitt eru í verðlausum rækjukvóta, þrátt fyrir að slíkt stríði gegn lögum. Útlit er fyrir að afskrifa þurfi stóran hluta lánanna og því mun Ríkissjóður enn á ný þurfa að leggja stofnunni til meira fé. Forstjóri Byggðastofnunar segir eðlilegar skýringar á málinu.

Hlutverk Byggðastofnunar, sem heyrir undir iðnaðarráðuneytið, er að vinna að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni, m.a. með lánveitingum. Átta fyrirtæki tengd rækjuútgerð og -vinnslu eru í viðskiptum við Byggðastofnun. Veð í úthafsrækjukvóta eru í fjórum tilvikum einu tryggingarnar á bak við lánin.

Þessi fyrirtæki eru einkahlutafélögin Forrest Gump, Birnir, F420 og Útgerðarfélagið ÞH 380. Stærstu og oft einu eignir þessara fyrirtækja er kvótinn sjálfur. Hann er þá vistaður á skipum annarra lögaðila. Í lögum um samningsveð kemur fram að ólöglegt er að veðsetja kvóta, einan og sér. Einu veð Byggðastofnunar fyrir lánunum er þó sjálfur kvótinn.

Aðalsteinn Þorsteinsson, forstjóri Byggðastofnunar, segir að upphaflega hafi lánin verið veitt rækjuvinnslum og veð tekið í skipum í þeirra eigu. „Í einhverjum tilvikum hafa rækjuvinnslur farið á höfuðið og þá hefur verið gengið að öðrum veðum verksmiðjunnar," segir hann.

Skuld fyrirtækjanna fjögurra við Byggðastofnun nemur tæpum 1,3 milljörðum króna. Sé miðað við það leiguverð sem hefur verið á rækjukvóta samkvæmt upplýsingum frá Fiskistofu, áður en veiðarnar voru gefnar frjálsar, hefur Byggðastofnun fært verðmæti kvótans í bækur sínar á margföldu verði.

Aðalsteinn segir að erfitt sé að átta sig á verðmæti heimilda og að ekki sé hægt að miða við leiguverð í því sambandi.

Eftir að veiðar voru gefnar frjálsar er kvótinn nær verðlaus. Það má því gera ráð fyrir að Byggðastofnun fái lítið, ef nokkuð upp í kröfur sínar. Aðalsteinn segir að erfitt sé að svara því hvernig það muni líta út á endanum.

Á síðasta rekstrarári var eiginfjárhlutfall stofnunarinnar um þremur prósentum undir lögbundnu lágmarki fjármálafyrirtækja. Til að bregðast við þessu samþykkti Alþingi í fjárlögum 2010 heimild til að veita stofnuninni aukið eiginfjárframlag að fjárhæð einum milljarði króna. Ljóst er á þessu að það framlag muni varla duga til.

„Eigandi stofnunarinnar, íslenska ríkið, verður að taka til þess afstöðu hvort og þá hvernig þessu verður haldið áfram."