Gervigreind sem jafnréttistæki: Skóli án aðgreiningar Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 16. júní 2025 19:00 Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björgmundur Örn Guðmundsson Gervigreind Skóla- og menntamál Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar