Netárásir án landamæra: Hvað getum við lært af nýrri netöryggisstefnu Bandaríkjanna? Valdimar Óskarsson skrifar 26. mars 2025 09:31 Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Netöryggi Mest lesið Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit Skoðun Skoðun Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Mikilvægi tjáningar erfiðrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný sýn á almenningssjónvarp í almannaþágu, eða hvað? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Nú þurfa foreldrar að vera hugrakkir Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Að vera manneskja Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Útúrsnúningur um „gigg-hagkerfið“ Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike.
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar