Friður eða svikalogn? Hilmari Þór Hilmarssyni, prófessor, svarað Andri Þorvarðarson skrifar 9. janúar 2025 10:01 Sæll Hilmar. Síðastliðinn sunnudag svaraðir þú grein minni „Hvers konar friður?“, þar sem ég innti þig svara varðandi málflutning þinn um NATO og stríðið í Úkraínu. Ég þakka fyrir svarið og fagna því að við séum greinilega sammála um að Ísland ætti aldrei að skrifa undir sambærilega samninga og þá sem Úkraínu stóð til boða vorið 2022. Ég vil þó benda á að ef venjan yrði að ríki með stóra og herskáa nágranna væru þvinguð til óæskilegra samninga, þá myndi slíkt skapa fordæmi á alþjóðavísu sem yrði stórhættulegt fyrir smáríki eins og Ísland. Ég spyr mig einnig hvers vegna þú segist ekki hafa áhuga á umræðum um „afnasistavæðingu“ Úkraínu þegar þetta var ein af lykilkröfum Rússa í friðarsamningunum 2022, samningum sem þú vildir að Úkraínumenn samþykktu. Enn fremur tel ég svör þín við öðrum spurningum mínum vera allsendis ófullnægjandi og vil því taka eftirfarandi fram: Í grein þinni vísar þú til „Ekki eina tommu austar“ sögunnar sem Pútínstjórnin hefur ítrekað notað í áróðri sínum. Samkvæmt henni áttu Bandaríkin að hafa svikið meint loforð sem James Baker, utanríkisráðherra landsins, gaf Míkhaíl Gorbatsjov árið 1990 um hversu langt NATO gæti teygt sig í austanverðri Evrópu. Gorbatsjov var þó seinna meir tvísaga um þennan fund og sagði árið 2014 að möguleg útþensla NATO í Austur-Evrópu hefði ekki verið á borðinu. Heldur hefði umræðuefnið verið NATO og landsvæði Austur-Þýskalands, enda var verið að undirbúa sameiningu Þýskalands um það leyti. Það er því ekki boðlegt að réttlæta gróf brot Rússa á skriflegum samningum um landamæri Úkraínu með tilvísun í óljóst munnlegt samkomulag sem „samningsaðilar“ hafa verið missaga um. Rauði þráðurinn í málflutningi þínum er að stækkun NATO í austurátt hafi að miklu eða öllu leyti valdið stríðinu í Úkraínu, enda hafi Rússar talið hana ógn við þjóðaröryggi sitt. Hér skal þó tekið fram að það voru ýmis ríki í austanverðri Evrópu sem þrýstu linnulaust á inngöngu í NATO þangað til Vesturveldin gáfu loks eftir. Þú minnist á leiðtogafund NATO 2008 þar sem Bushstjórnin lagði til að Úkraína gengi í bandalagið. Mörg Evrópuríki voru mótfallin tillögunni og þá féll hún um sjálfa sig; eins og þú segir sjálfur, ekkert ríki getur gengið í NATO án samþykkis allra aðildarríkjanna. Ekkert benti því til þess að Úkraína myndi ganga í bandalagið og má bæta því við að meirihluti Úkraínubúa var mótfallinn aðild. Ég tel þó sanngjarnt að spyrja: Hvað telur þú að hafi verið að gerast í NATO-málum Úkraínu 2014 og 2022 sem hafi orsakað innrásir Rússa þessi ár? Auk þess má benda á að málflutningur þinn kemur ekki heim og saman við þá staðreynd að Rússar hafa fært í burtu næstum allt herlið sitt frá landamærunum við Finnland, sem er orðið NATO-ríki. Hvað þá að þeir hafa líka flutt hersveitir frá Kalíníngrad-héraði, sem er bókstaflega umkringt NATO-ríkjum. Í friðarviðræðunum vorið 2022 voru Úkraínumenn reiðubúnir til að fallast á kröfur Rússa um minni her og ævarandi hlutleysi. Á móti þyrftu Bandaríkin, Rússland og fleiri ríki að skuldbinda sig til að koma Úkraínu til varnar ef á landið yrði ráðist. Þessu tilboði höfnuðu Rússar sem kröfðust þess að geta beitt neitunarvaldi gegn þessari öryggistryggingu. Þetta hefði þýtt að þeir gætu ráðist inn í Úkraínu og beitt neitunarvaldi gegn því að hinir samningsaðilarnir gripu inn í! Slík öryggistrygging væri einskis virði og þessi fjarstæðukennda krafa Rússa var helsta ástæða þess að samningaviðræðurnar enduðu, eitthvað sem ég hef áður bent á. Þarna kom bersýnilega í ljós að stríðið í Úkraínu snýst ekki um NATO, enda höfnuðu Rússar tilboði sem fól í sér að Úkraína myndi aldrei ganga í bandalagið. Og í ljósi þess að Rússar sviku Búdapestsamkomulagið og aðra samninga þar sem þeir skuldbundu sig til að virða landamæri Úkraínu, af hverju ættu Úkraínumenn að samþykkja friðarsamning við Rússland án skotheldra öryggistrygginga? Slíkt yrði ekki raunverulegur friður heldur aðeins svikalogn. Höfundur er framhaldsskólakennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innrás Rússa í Úkraínu Tengdar fréttir Hvers konar friður? Hilmar Þór Hilmarsson, prófessor, inntur svara Sæll Hilmar. Nú hefur þú sem prófessor við Háskólann á Akureyri verið áberandi í fjölmiðlum, bæði í ræðu og riti, um málefni NATO, Rússlands og Úkraínu. 1. janúar 2025 15:00 Mest lesið Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Skoðun Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Sæll Hilmar. Síðastliðinn sunnudag svaraðir þú grein minni „Hvers konar friður?“, þar sem ég innti þig svara varðandi málflutning þinn um NATO og stríðið í Úkraínu. Ég þakka fyrir svarið og fagna því að við séum greinilega sammála um að Ísland ætti aldrei að skrifa undir sambærilega samninga og þá sem Úkraínu stóð til boða vorið 2022. Ég vil þó benda á að ef venjan yrði að ríki með stóra og herskáa nágranna væru þvinguð til óæskilegra samninga, þá myndi slíkt skapa fordæmi á alþjóðavísu sem yrði stórhættulegt fyrir smáríki eins og Ísland. Ég spyr mig einnig hvers vegna þú segist ekki hafa áhuga á umræðum um „afnasistavæðingu“ Úkraínu þegar þetta var ein af lykilkröfum Rússa í friðarsamningunum 2022, samningum sem þú vildir að Úkraínumenn samþykktu. Enn fremur tel ég svör þín við öðrum spurningum mínum vera allsendis ófullnægjandi og vil því taka eftirfarandi fram: Í grein þinni vísar þú til „Ekki eina tommu austar“ sögunnar sem Pútínstjórnin hefur ítrekað notað í áróðri sínum. Samkvæmt henni áttu Bandaríkin að hafa svikið meint loforð sem James Baker, utanríkisráðherra landsins, gaf Míkhaíl Gorbatsjov árið 1990 um hversu langt NATO gæti teygt sig í austanverðri Evrópu. Gorbatsjov var þó seinna meir tvísaga um þennan fund og sagði árið 2014 að möguleg útþensla NATO í Austur-Evrópu hefði ekki verið á borðinu. Heldur hefði umræðuefnið verið NATO og landsvæði Austur-Þýskalands, enda var verið að undirbúa sameiningu Þýskalands um það leyti. Það er því ekki boðlegt að réttlæta gróf brot Rússa á skriflegum samningum um landamæri Úkraínu með tilvísun í óljóst munnlegt samkomulag sem „samningsaðilar“ hafa verið missaga um. Rauði þráðurinn í málflutningi þínum er að stækkun NATO í austurátt hafi að miklu eða öllu leyti valdið stríðinu í Úkraínu, enda hafi Rússar talið hana ógn við þjóðaröryggi sitt. Hér skal þó tekið fram að það voru ýmis ríki í austanverðri Evrópu sem þrýstu linnulaust á inngöngu í NATO þangað til Vesturveldin gáfu loks eftir. Þú minnist á leiðtogafund NATO 2008 þar sem Bushstjórnin lagði til að Úkraína gengi í bandalagið. Mörg Evrópuríki voru mótfallin tillögunni og þá féll hún um sjálfa sig; eins og þú segir sjálfur, ekkert ríki getur gengið í NATO án samþykkis allra aðildarríkjanna. Ekkert benti því til þess að Úkraína myndi ganga í bandalagið og má bæta því við að meirihluti Úkraínubúa var mótfallinn aðild. Ég tel þó sanngjarnt að spyrja: Hvað telur þú að hafi verið að gerast í NATO-málum Úkraínu 2014 og 2022 sem hafi orsakað innrásir Rússa þessi ár? Auk þess má benda á að málflutningur þinn kemur ekki heim og saman við þá staðreynd að Rússar hafa fært í burtu næstum allt herlið sitt frá landamærunum við Finnland, sem er orðið NATO-ríki. Hvað þá að þeir hafa líka flutt hersveitir frá Kalíníngrad-héraði, sem er bókstaflega umkringt NATO-ríkjum. Í friðarviðræðunum vorið 2022 voru Úkraínumenn reiðubúnir til að fallast á kröfur Rússa um minni her og ævarandi hlutleysi. Á móti þyrftu Bandaríkin, Rússland og fleiri ríki að skuldbinda sig til að koma Úkraínu til varnar ef á landið yrði ráðist. Þessu tilboði höfnuðu Rússar sem kröfðust þess að geta beitt neitunarvaldi gegn þessari öryggistryggingu. Þetta hefði þýtt að þeir gætu ráðist inn í Úkraínu og beitt neitunarvaldi gegn því að hinir samningsaðilarnir gripu inn í! Slík öryggistrygging væri einskis virði og þessi fjarstæðukennda krafa Rússa var helsta ástæða þess að samningaviðræðurnar enduðu, eitthvað sem ég hef áður bent á. Þarna kom bersýnilega í ljós að stríðið í Úkraínu snýst ekki um NATO, enda höfnuðu Rússar tilboði sem fól í sér að Úkraína myndi aldrei ganga í bandalagið. Og í ljósi þess að Rússar sviku Búdapestsamkomulagið og aðra samninga þar sem þeir skuldbundu sig til að virða landamæri Úkraínu, af hverju ættu Úkraínumenn að samþykkja friðarsamning við Rússland án skotheldra öryggistrygginga? Slíkt yrði ekki raunverulegur friður heldur aðeins svikalogn. Höfundur er framhaldsskólakennari.
Hvers konar friður? Hilmar Þór Hilmarsson, prófessor, inntur svara Sæll Hilmar. Nú hefur þú sem prófessor við Háskólann á Akureyri verið áberandi í fjölmiðlum, bæði í ræðu og riti, um málefni NATO, Rússlands og Úkraínu. 1. janúar 2025 15:00
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun