Hver tilheyrir hverjum? Kristín Davíðsdóttir skrifar 7. nóvember 2024 08:31 Árlega gefur Landlæknisembættið út tölulegar upplýsingar hvar getur m.a. að líta tölur um lyfjatengd andlát. Fjöldi þeirra sem létu lífið árið 2023 á Íslandi af lyfjatengdum orsökum er hærri en nokkru sinni fyrr eða alls 56 einstaklingar. Árið 2022 var fjöldi þeirra sem lét lífið af þessum sökum 35 - við erum því að horfa upp á aukningu úr 35 í 56, hátt í 40% aukningu sem er ævintýraleg aukning. Og þótt sveiflur milla ára séu nokkrar þá hefur þessi tala aldrei verið svona há, aldrei nokkurn tímann. Til samanburðar má nefna að 8 einstaklingar létu lífið í umferðinni árið 2023 en árið þar á undan voru þeir 9. Því miður er það þó svo að þessar tölur koma ekki á óvart. Það hefur lengið verið bent á það víða að notkun lyfja og vímuefna, og þá sér í lagi ópíoíða hafi aukist mikið í samfélaginu. Línuleg aukning hefur verið á fjöldi þeirra sem leita á Vog vegna ópíoíðafíknar undanfarin ár, fjöldi einstaklinga sem leita í Frú Ragnheiði eykst árlega og biðlistar eftir langtíma meðferð eru gríðarlega langir. Fyrir þeim sem þekkja til eru þetta þó engar nýjar fréttir. Fyrir ráðamönnum eru þetta væntanlega heldur engar fréttir þar sem rætt hefur verið um þetta endurtekið - notendur, fagfólk og aðstandendur hafa bókstaflega gargað á hjálp. En því miður er lítið sem breytist á milli ára. Því þrátt fyrir fögur fyrirheit og loforð sem gefin eru á tyllidögum blasir napurlegur hversdagsleikinn við þeim sem lifa í þessum heimi. Ég hef starfað í þessu kerfi og með þessum jaðarsettasta hópi í þó nokkur ár. Ég hef verið svo lánsöm að njóta mikils frjálsræðis við útfærslu minna starfa sem hefur gert mér kleift að starfa með einstaklingum héðan og þaðan úr kerfinu, hvort sem það er kerfi ríkisins, borgarinnar eða frjálsra félagasamtaka, allt eftir því hvers einstaklingurinn þarfnast hverju sinni en markmiðið er alltaf að mæta þörfum hans og á hans forsendum. En einn af stóru þröskuldunum í mínu starfi er sá að kerfin tala ekki saman - um það held ég að við getum öll verið sammála. Þetta er stórt vandamál í mörgum málaflokkum og oftast er það nú þannig að þeir einstaklingar sem háðir eru vímuefnum eiga sér langa og mikla sögu. Sögu úr kerfinu eða kerfunum öllu heldur, þessum sem tala ekki saman því annað þeirra lýtur að heilbrigði einstaklinga en hitt að félagslegur hliðinni. Hvernig hægt er að sinna öðru en hundsa hitt og búast við jákvæðri útkomu er þó eitthvað sem ég mun seint fá skilið. Nýlegt dæmi af barni sem lét lífið í umsjá hins opinbera sýnir þetta nokkuð vel að mínu mati. Ég geri ráð fyrir að barnið hafi verið í umsjón félagslega kerfisins en ég velti þó fyrir mér hvort því hefði e.t.v. verið betur borgið heilbrigðis megin. Eða hefði mögulega verið heppilegast að aðilar beggja kerfa störfuðu á sömu einingu. Við sem störfum á vettvangi sjáum dæmi svipuð þessu á hverjum degi. Við sinnum þar einstaklingum sem passa engan veginn inn í hið hefðbundna kerfi og því verður það gjarnan svo að þeir falla einfaldlega á milli – tilheyra í raun öllum og engum. Þetta eru gjarnan einstaklingar sem byrjuðu ungir að glíma við flókinn vanda en voru einhvern veginn hvorki nógu veikir til að tilheyra heilbrigðiskerfinu en samt of veikir til að tilheyra félagslega kerfinu. Síðan verða þeir fullorðnir - 18 ára - og þá flytjast þeir yfir í fullorðins kerfin þar sem sama sagan endurtekur sig. Eina breytingin er sú að foreldrarnir hafa ekkert að segja lengur og eiga ekki rétt á neinum upplýsingum. Aldrei nokkurn tímann hef ég unnið með jafn stórum og fjölbreyttum hópi lausnamiðaðra einstaklinga sem brenna fyrir starfi sínu og ég geri nú, og þegar öllu er á botninn hvolft þá er það ekki starfsfólk kerfisins, eða kerfanna, sem samvinnan og samþættingin strandar á heldur stjórnsýslan. Hver á að borga hvað? Hver á að sjá um hvað? Hver á að bera ábyrgð á hverju? Og á meðan ráðamenn sitja og velta þessu fyrir sér halda vandamálin áfram að hlaðast upp. Tilkynningum til barnaverndar vegna vímuefnanotkunar barna heldur áfram að fjölga, Gummi lögga leitar að fleiri og fleiri týndum börnum og geðheilsu ungmenna hrakar stöðugt. Á hliðarlínunni heldur fólk síðan áfram að deyja vegna lyfjanotkunar - rúmlega einn í hverri viku. Höfundur er hjúkrunarfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Lyf Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Skoðun Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Árlega gefur Landlæknisembættið út tölulegar upplýsingar hvar getur m.a. að líta tölur um lyfjatengd andlát. Fjöldi þeirra sem létu lífið árið 2023 á Íslandi af lyfjatengdum orsökum er hærri en nokkru sinni fyrr eða alls 56 einstaklingar. Árið 2022 var fjöldi þeirra sem lét lífið af þessum sökum 35 - við erum því að horfa upp á aukningu úr 35 í 56, hátt í 40% aukningu sem er ævintýraleg aukning. Og þótt sveiflur milla ára séu nokkrar þá hefur þessi tala aldrei verið svona há, aldrei nokkurn tímann. Til samanburðar má nefna að 8 einstaklingar létu lífið í umferðinni árið 2023 en árið þar á undan voru þeir 9. Því miður er það þó svo að þessar tölur koma ekki á óvart. Það hefur lengið verið bent á það víða að notkun lyfja og vímuefna, og þá sér í lagi ópíoíða hafi aukist mikið í samfélaginu. Línuleg aukning hefur verið á fjöldi þeirra sem leita á Vog vegna ópíoíðafíknar undanfarin ár, fjöldi einstaklinga sem leita í Frú Ragnheiði eykst árlega og biðlistar eftir langtíma meðferð eru gríðarlega langir. Fyrir þeim sem þekkja til eru þetta þó engar nýjar fréttir. Fyrir ráðamönnum eru þetta væntanlega heldur engar fréttir þar sem rætt hefur verið um þetta endurtekið - notendur, fagfólk og aðstandendur hafa bókstaflega gargað á hjálp. En því miður er lítið sem breytist á milli ára. Því þrátt fyrir fögur fyrirheit og loforð sem gefin eru á tyllidögum blasir napurlegur hversdagsleikinn við þeim sem lifa í þessum heimi. Ég hef starfað í þessu kerfi og með þessum jaðarsettasta hópi í þó nokkur ár. Ég hef verið svo lánsöm að njóta mikils frjálsræðis við útfærslu minna starfa sem hefur gert mér kleift að starfa með einstaklingum héðan og þaðan úr kerfinu, hvort sem það er kerfi ríkisins, borgarinnar eða frjálsra félagasamtaka, allt eftir því hvers einstaklingurinn þarfnast hverju sinni en markmiðið er alltaf að mæta þörfum hans og á hans forsendum. En einn af stóru þröskuldunum í mínu starfi er sá að kerfin tala ekki saman - um það held ég að við getum öll verið sammála. Þetta er stórt vandamál í mörgum málaflokkum og oftast er það nú þannig að þeir einstaklingar sem háðir eru vímuefnum eiga sér langa og mikla sögu. Sögu úr kerfinu eða kerfunum öllu heldur, þessum sem tala ekki saman því annað þeirra lýtur að heilbrigði einstaklinga en hitt að félagslegur hliðinni. Hvernig hægt er að sinna öðru en hundsa hitt og búast við jákvæðri útkomu er þó eitthvað sem ég mun seint fá skilið. Nýlegt dæmi af barni sem lét lífið í umsjá hins opinbera sýnir þetta nokkuð vel að mínu mati. Ég geri ráð fyrir að barnið hafi verið í umsjón félagslega kerfisins en ég velti þó fyrir mér hvort því hefði e.t.v. verið betur borgið heilbrigðis megin. Eða hefði mögulega verið heppilegast að aðilar beggja kerfa störfuðu á sömu einingu. Við sem störfum á vettvangi sjáum dæmi svipuð þessu á hverjum degi. Við sinnum þar einstaklingum sem passa engan veginn inn í hið hefðbundna kerfi og því verður það gjarnan svo að þeir falla einfaldlega á milli – tilheyra í raun öllum og engum. Þetta eru gjarnan einstaklingar sem byrjuðu ungir að glíma við flókinn vanda en voru einhvern veginn hvorki nógu veikir til að tilheyra heilbrigðiskerfinu en samt of veikir til að tilheyra félagslega kerfinu. Síðan verða þeir fullorðnir - 18 ára - og þá flytjast þeir yfir í fullorðins kerfin þar sem sama sagan endurtekur sig. Eina breytingin er sú að foreldrarnir hafa ekkert að segja lengur og eiga ekki rétt á neinum upplýsingum. Aldrei nokkurn tímann hef ég unnið með jafn stórum og fjölbreyttum hópi lausnamiðaðra einstaklinga sem brenna fyrir starfi sínu og ég geri nú, og þegar öllu er á botninn hvolft þá er það ekki starfsfólk kerfisins, eða kerfanna, sem samvinnan og samþættingin strandar á heldur stjórnsýslan. Hver á að borga hvað? Hver á að sjá um hvað? Hver á að bera ábyrgð á hverju? Og á meðan ráðamenn sitja og velta þessu fyrir sér halda vandamálin áfram að hlaðast upp. Tilkynningum til barnaverndar vegna vímuefnanotkunar barna heldur áfram að fjölga, Gummi lögga leitar að fleiri og fleiri týndum börnum og geðheilsu ungmenna hrakar stöðugt. Á hliðarlínunni heldur fólk síðan áfram að deyja vegna lyfjanotkunar - rúmlega einn í hverri viku. Höfundur er hjúkrunarfræðingur
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun