Örplast tengt við hjartasjúkdóma, heilablóðföll og dauða í nýrri rannsókn Magnús Jochum Pálsson skrifar 8. mars 2024 00:23 Plastið er alls staðar og örplastið enn víðar. Vísir/Vilhelm Ítölsk rannsókn hefur vakið athygli vegna þess að hún sýnir í fyrsta sinn tengsl milli örplasts og hjartasjúkdóma. Rannsóknin er ýmsum takmörkunum háð en vísindamenn sem rannsaka umhverfisáhrif á hjarta- og æðakefið segja hana marka tímamót. Við erum umkringd og umvafin plasti flestalla daga, hvort sem það er í matarpakkningum, raftækjum, dekkjum, húsgögnum eða fötum. Það sem meira er þá losar plastið frá sér örplast sem getur smogið næstum hvert sem er og fólk getur bæði gleypt og andað að sér. Örplast hefur fundist í höfunum, drykkjar- og regnvatni, flögrandi um loftið og meira að segja í brjóstamjólk. Ekki nóg með að örplastið sé alls staðar heldur getur það tekið aldir fyrir það að brotna niður. Fyrir vikið eiga frumur sem sjá um að hreinsa burt rusl erfitt með að eyða örplastinu sem safnast þá upp í lífverum. Í mönnum hefur örplast fundist í blóði og líffærum á borð við lungu og fylgju. Þrátt fyrir að örplastið safnist fyrir í líkamanum þýðir ekki endilega að það valdi skaða. Plastmengaðir líklegri til að fá hjartaáfall, slag eða deyja Í fyrsta skipti hefur hins vegar birst rannsókn sem sýnir tengsl milli örplasts og heilsu fólks. Rannsóknin var unnin af ítölskum vísindamönnum við Campania Luigi Vanvitelli háskóla í Caserta og tók fyrir 257 einstaklinga sem höfðu farið í aðgerð til að losa stíflaðar blóðæðar í hálsi. Vísindamennirnir greindu fitubygginguna sem skurðlæknarnir fjarlægðu úr hálsslagæðum fólksins en þær ferja blóð og súrefni til heilans. Með tveimur aðferðum greindu þeir merki um plast, aðallega ósýnilegt nanóplast, í æðaskellum 150 sjúklinga (um 58 prósent þátttakenda) en ekkert plast í 107 sjúklingum. Fylgst var með einstaklingunum í þrjú ár eftir aðgerðina. Þrjátíu einstaklingar af þeim sem innihéldu plast (um nítján prósent) fengu á þeim tíma hjartaáfall, heilablóðfall eða létust til samanburðar við aðeins átta af þeim plastlausu (um 7,5 prósent). Þar að auki voru merki um meiri æðabólgur í þeim sem voru með plast í æðunum en þær eru taldar geta aukið hættu á hjartaáföllum og heilablóðföllum. Fyrsta rannsóknin sem gefi til kynna tengsl plasts við sjúkdóma Rannsóknin birtist í The New England Journal of Medicine þann 6. mars er þó ýsmum takmörkunum háð. Í fyrsta lagi vegna þess hve fáir voru rannsakaðir, í öðru lagi vegna þess að fólkið sem var til rannsóknar glímdi þegar við ákveðna heilsubresti sem eru ekki lýsandi fyrir heildarfjölda fólks og í þriðja lagi vegna þess að vísindamennirnir gátu ekki rannsakað efnahagslega og félagslega þætti sjúklinganna. Phillip Landrigan, barnalæknir og faraldursfræðingur við Boston College, skrifaði ritsjórnarleiðara í sama tímarit og segir vísindamenn hafa velt fyrir sér áhrifum örplasts á heilsu fólks undanfarin tuttugu ár en það hafi reynst erfitt að meta hver þau séu nákvæmlega. Landrigan segir rannsóknina vera þá fyrstu sem gefi til kynna tengsl milli örplasts og nanóplasts við sjúkdóma í mönnum. „Hún sannar ekki orsök og afleiðingu en gefur í skyn orsök og afleiðingu,“ sagði Landrigan sem sagði nauðsynlegt að rannsóknin krefðist frekari rannsókna svo hægt væri annað hvort að staðfesta niðurstöðurnar eða afsanna þær. Skotpallur fyrir frekari rannsóknir á örplasti Aðrir vísindamenn sem hafa rannsakað hjarta- og æðakerfið hafa verið misyfirlýsingarglaðir um rannsóknina. Hún sé takmörkuð en boði þó ákveðin tíðindi. „Rannsóknin er forvitnileg. Hins vegar eru töluverðar takmarkanir á henni,“ sagði Dr. Steve Nissen, hjartasérfræðingur við Cleveland Clinic, akademíska læknastöð. Hann segir rannsóknina vekja okkur til umhugsunar um að hugsanlega þurfi að taka örplast meira alvarlegar en áður. „Valdur að hjartasjúkdómum? Ekki sannað. Sem mögulegu valdu? Já, kannski,“ Robert Brook, vísindamaður sem vinnur við að rannsaka umhverfisáhrif á hjarta- og æðakerfið við Wayne State háskóla í Detroit, var yfirlýsingaglaðari og sagði rannsóknina vera tímamótarannsókn. „Þetta verður skotpallur fyrir frekari rannsóknir um allan heim við að staðfesta, víkka út og kafa dýpra ofan í stærð þeirrar hættu sem stafar af ör- og nanóplasti,“ sagði hann. Umhverfismál Heilbrigðismál Ítalía Mest lesið Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Innlent Steinn reistur við með eins konar blöðrum Innlent Fleiri fréttir Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Níu af tíu börnum tveggja lækna létust í árásum Ísraela Árásarkonan Þjóðverji á fertugsaldri Tólf særðir eftir hnífstunguárás í Hamborg Vilja breyta mannréttindasáttmála til að auðvelda sér að sparka innflytjendum úr landi Hvetja Íslendinga í Harvard til að hafa samband Ákærður fyrir að myrða sendiráðsstarfsfólk Ísraels Netanjahú segir Starmer, Macron og Carney draga taum Hamas Rússar notuðu Brasilíu sem njósnaraverksmiðju Íslendingur í Bandaríkjunum: „Þetta er mjög óþægileg staða“ Banna erlendum nemendum að sækja Harvard Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Fjarlægja höfundarmerkingu einnar frægustu fréttaljósmyndar sögunnar Sjá meira
Við erum umkringd og umvafin plasti flestalla daga, hvort sem það er í matarpakkningum, raftækjum, dekkjum, húsgögnum eða fötum. Það sem meira er þá losar plastið frá sér örplast sem getur smogið næstum hvert sem er og fólk getur bæði gleypt og andað að sér. Örplast hefur fundist í höfunum, drykkjar- og regnvatni, flögrandi um loftið og meira að segja í brjóstamjólk. Ekki nóg með að örplastið sé alls staðar heldur getur það tekið aldir fyrir það að brotna niður. Fyrir vikið eiga frumur sem sjá um að hreinsa burt rusl erfitt með að eyða örplastinu sem safnast þá upp í lífverum. Í mönnum hefur örplast fundist í blóði og líffærum á borð við lungu og fylgju. Þrátt fyrir að örplastið safnist fyrir í líkamanum þýðir ekki endilega að það valdi skaða. Plastmengaðir líklegri til að fá hjartaáfall, slag eða deyja Í fyrsta skipti hefur hins vegar birst rannsókn sem sýnir tengsl milli örplasts og heilsu fólks. Rannsóknin var unnin af ítölskum vísindamönnum við Campania Luigi Vanvitelli háskóla í Caserta og tók fyrir 257 einstaklinga sem höfðu farið í aðgerð til að losa stíflaðar blóðæðar í hálsi. Vísindamennirnir greindu fitubygginguna sem skurðlæknarnir fjarlægðu úr hálsslagæðum fólksins en þær ferja blóð og súrefni til heilans. Með tveimur aðferðum greindu þeir merki um plast, aðallega ósýnilegt nanóplast, í æðaskellum 150 sjúklinga (um 58 prósent þátttakenda) en ekkert plast í 107 sjúklingum. Fylgst var með einstaklingunum í þrjú ár eftir aðgerðina. Þrjátíu einstaklingar af þeim sem innihéldu plast (um nítján prósent) fengu á þeim tíma hjartaáfall, heilablóðfall eða létust til samanburðar við aðeins átta af þeim plastlausu (um 7,5 prósent). Þar að auki voru merki um meiri æðabólgur í þeim sem voru með plast í æðunum en þær eru taldar geta aukið hættu á hjartaáföllum og heilablóðföllum. Fyrsta rannsóknin sem gefi til kynna tengsl plasts við sjúkdóma Rannsóknin birtist í The New England Journal of Medicine þann 6. mars er þó ýsmum takmörkunum háð. Í fyrsta lagi vegna þess hve fáir voru rannsakaðir, í öðru lagi vegna þess að fólkið sem var til rannsóknar glímdi þegar við ákveðna heilsubresti sem eru ekki lýsandi fyrir heildarfjölda fólks og í þriðja lagi vegna þess að vísindamennirnir gátu ekki rannsakað efnahagslega og félagslega þætti sjúklinganna. Phillip Landrigan, barnalæknir og faraldursfræðingur við Boston College, skrifaði ritsjórnarleiðara í sama tímarit og segir vísindamenn hafa velt fyrir sér áhrifum örplasts á heilsu fólks undanfarin tuttugu ár en það hafi reynst erfitt að meta hver þau séu nákvæmlega. Landrigan segir rannsóknina vera þá fyrstu sem gefi til kynna tengsl milli örplasts og nanóplasts við sjúkdóma í mönnum. „Hún sannar ekki orsök og afleiðingu en gefur í skyn orsök og afleiðingu,“ sagði Landrigan sem sagði nauðsynlegt að rannsóknin krefðist frekari rannsókna svo hægt væri annað hvort að staðfesta niðurstöðurnar eða afsanna þær. Skotpallur fyrir frekari rannsóknir á örplasti Aðrir vísindamenn sem hafa rannsakað hjarta- og æðakerfið hafa verið misyfirlýsingarglaðir um rannsóknina. Hún sé takmörkuð en boði þó ákveðin tíðindi. „Rannsóknin er forvitnileg. Hins vegar eru töluverðar takmarkanir á henni,“ sagði Dr. Steve Nissen, hjartasérfræðingur við Cleveland Clinic, akademíska læknastöð. Hann segir rannsóknina vekja okkur til umhugsunar um að hugsanlega þurfi að taka örplast meira alvarlegar en áður. „Valdur að hjartasjúkdómum? Ekki sannað. Sem mögulegu valdu? Já, kannski,“ Robert Brook, vísindamaður sem vinnur við að rannsaka umhverfisáhrif á hjarta- og æðakerfið við Wayne State háskóla í Detroit, var yfirlýsingaglaðari og sagði rannsóknina vera tímamótarannsókn. „Þetta verður skotpallur fyrir frekari rannsóknir um allan heim við að staðfesta, víkka út og kafa dýpra ofan í stærð þeirrar hættu sem stafar af ör- og nanóplasti,“ sagði hann.
Umhverfismál Heilbrigðismál Ítalía Mest lesið Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Innlent Steinn reistur við með eins konar blöðrum Innlent Fleiri fréttir Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Níu af tíu börnum tveggja lækna létust í árásum Ísraela Árásarkonan Þjóðverji á fertugsaldri Tólf særðir eftir hnífstunguárás í Hamborg Vilja breyta mannréttindasáttmála til að auðvelda sér að sparka innflytjendum úr landi Hvetja Íslendinga í Harvard til að hafa samband Ákærður fyrir að myrða sendiráðsstarfsfólk Ísraels Netanjahú segir Starmer, Macron og Carney draga taum Hamas Rússar notuðu Brasilíu sem njósnaraverksmiðju Íslendingur í Bandaríkjunum: „Þetta er mjög óþægileg staða“ Banna erlendum nemendum að sækja Harvard Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Fjarlægja höfundarmerkingu einnar frægustu fréttaljósmyndar sögunnar Sjá meira