Pælt í PISA Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 7. desember 2023 10:00 PISA könnunin er stærsta alþjóðlega samanburðarrannsóknin á sviði menntunar og gefur mikilvægar vísbendingar um stöðu grunnmenntunar í landinu. Brýnt er að taka niðurstöður alvarlega og nýta á jákvæðan og uppbyggilegan hátt. Niðurstöður PISA voru kynntar á í höfuðstöðvum OECD í París og á blaðamannafundi mennta- og barnamálaráðuneytis sem haldin var í Árnastofnun kl. 10 að morgni 5. desember. Undanfarna mánuði hefur hópur sérfræðinga úr Háskóla Íslands unnið hörðum höndum við að túlka og greina niðurstöður á námssviðunum þremur og ég hvet áhugasama að kynna sér umfjöllun þeirra í íslensku PISA skýrslunni. Dalandi læsi á lykilnámssviðum Það eru vonbrigði að sjá að frammistaða íslenskra nemenda hefur farið verulega dalandi á þeim þremur námssviðum sem könnunin beinist að. Almennt sýnir könnunin að námsárangri 15 ára ungmenna fer hrakandi innan OECD ríkjanna almennt, sem meðal annars skýrist af áhrifum heimsfaraldurs á skólagöngu og nám um heim allan. En fall íslenskra ungmenna er töluvert meira en hjá öðrum þjóðum. Það er alveg skýrt að 15 ára ungmenni á Íslandi eiga mikið inni sé litið til þessara niðurstaðna. Íslensk ungmenni eru jafn hæf og ungmenni annarra þjóða og eru þegar byrjuð að takast á við og umbreyta heiminum og samfélaginu okkar á margvíslegan hátt. Horfa þarf til margra þátta þegar kemur að því að greina niðurstöður PISA. Engar einhliða skýringar eru á því hvers vegna læsi íslenskra ungmenna fer dalandi með svo afgerandi hætti. Ekki síst þarf að horfa til annarra menntarannsókna og þeirra margvíslegu gagna sem eru nú þegar fyrirliggjandi, um bæði styrkleika og veikleika okkar menntasamfélags. Hér þarf að horfa til allra þátta kerfisins, allt frá stefnumótun stjórnvalda til skólastjórnunar, starfshátta og þess sem gerist í kennslustofunni, ásamt því sem skoða þarf hvernig heimilin og nærsamfélagið allt styður við læsi og nám barna. Íslenskan og lesskilningur á undir högg að sækja í hnattrænum heimi en bent hefur verið á að íslensk börn séu nánast tvítyngd, þar sem enskan sé orðin þeim svo töm. Framundan er að nýta þá athygli sem menntamál fá í kjölfar PISA til að efla grunnstoðir og gæðastarf sem styður við nám allra barna. Vitað er að rík þörf er á að efla læsi og lesskilning á mið- og unglingastigi sem er undirstaða áframhaldandi náms. Góðar vísbendingar um farsæld og líðan ungmenna Höldum til haga þeim jákvæðu niðurstöðum um Ísland þegar litið er til líðan í skóla, félags- og tilfinningafærni og tengsl við bekkjarfélaga. Kennurum hefur tekist vel að halda utan um líðan og velferð ungmenna undanfarin ár og er Ísland í 9. sæti PISA þegar kemur að mati ungmenna á því að tilheyra innan skólasamfélagsins. Fimmtán ára nemendum á Íslandi líður almennt vel í skólanum, þeir eru jákvæðir í garð kennara sinna og upplifa einelti tiltölulega sjaldan. Fimmtán ára nemendur á Íslandi búi yfir talsverðri þrautseigju (e. perserverance) og streituþoli (e. stress resistance) samanborið við nemendur annarra OECD-ríkja, en þau mátu hæfni sína síður þegar kom að samvinnu og samkennd. Kennarar og starfsfólk skóla á Íslandi stóð sig með eindæmum vel á tímum heimsfaraldurs og eiga þakkir skildar fyrir að setja hagsmuni nemenda sinna ávallt í forgrunn. Þessar niðurstöður PISA sýna ótvírætt að í skólum landsins er öflugur mannauður sem okkur ber að hlusta á, hlúa að og styðja við. Höfum einnig í huga að íslenskt skólakerfi vekur athygli á alþjóðavettvangi vegna áherslu á skapandi starf, útinám, menningu og listir. Jöfnuður, styrkleikar og veikleikar Skólinn er ekki eyland. Samfélagið allt, við öll, berum ábyrgð á að skapa skilyrði til þess að öll börn og ungmenni nái árangri og farnist vel. Það er vissulega mikilvægt að læra af öðrum þjóðum og horfa til þess hvað einkennir þjóðir sem skora hátt á PISA. En fyrst og fremst þurfum við að ákveða hvað skiptir íslenskt samfélag mestu máli og hvað við viljum að einkenni íslenskt samfélag. PISA könnunin sýnir að á Íslandi ríkir einna mestur efnahagsjöfnuður, fæst börn þurfa að neita sér um máltíð vegna fátæktar og börn af annarri kynslóð innflytjenda eru að dala minna í námsárangri en jafningjar þeirra af íslenskum uppruna. Engu að síður sýna gögnin að félags- og efnahagsstaða hefur aukin áhrif á námsárangur, ekki síst lesskilning. Það er allt sem bendir til þess að við eigum að gera betur í að efla jöfnuð innan skólanna og er farsældarlögunum einmitt ætlað að tryggja snemmtæka íhlutun og stuðning við börn sem standa höllum fæti. Slakur árangur drengja, ekki síst í læsi og lesskilning, kallar á sérstaka athygli á hvernig megi örva námsáhuga þeirra með fjölbreyttari kennsluháttum, á sama tíma kallar líðan 15 ára stúlkna á heildstæðar aðgerðir til að hlúa að sjálfsmynd þeirra og velferð. Stöndum með kennurum og nemendum Í íslensku PISA skýrslunni eru settar fram ýmsar tillögur að aðgerðum til að efla nám og kennslu á þessum sviðum. Kjarnaþættir í þeim tillögum eru stórefld útgáfa á gæðanámsefni, skýrleiki í námsskrám, markviss starfsþróun og uppbygging stoðþjónustu við skóla um allt land. Fjölga þarf kennurum með sérhæfða þekkingu á sviði náttúruvísinda og stærðfræði, ekki síst á landsbyggðinni. Þá þarf að styðja við menntarannsóknir, hagnýtar skólarannsóknir, sem skila þekkingu á þeim margvíslegu öflum sem móta nám og þroska barna. Háskóla- og fræðasamfélagið mun ekki láta sitt eftir liggja og halda áfram sókn á sviði menntarannsókna í samvinnu við fagsamfélagið og stjórnvöld. Menntavísindasvið HÍ mun í samstarfi við Menntamálastofnun, mennta- og barnamálaráðuneyti, Kennarasamband íslands, Samband íslenskra sveitarfélaga og Heimila og skóla standa fyrir málstofuröð sem hefst um miðjan janúar þar sem kafað verður nánar í hvert námssvið, þar verður einnig sérstök málstofa um farsæld og tilfinningagreind – og málstofa um samstarf heimila og skóla. Nú er tími til að snúa bökum saman og breyta vörn í sókn. Höfnundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Heimildir: Háskóli Íslands og Menntamálastofnun (2023). Kynningarfundur um niðurstöður PISA 2022. Sótt af https://livestream.com/hi/pisa2022 Menntamálastofnun (2023). Pisa, helstu niðurstöður 2022. Sótt af https://mms.is/sites/mms.is/files/pisa_2022_helsta_island.pdf OECD (2023), PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris. Sótt af https://doi.org/10.1787/53f23881-en Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbrún Þ. Pálsdóttir PISA-könnun Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
PISA könnunin er stærsta alþjóðlega samanburðarrannsóknin á sviði menntunar og gefur mikilvægar vísbendingar um stöðu grunnmenntunar í landinu. Brýnt er að taka niðurstöður alvarlega og nýta á jákvæðan og uppbyggilegan hátt. Niðurstöður PISA voru kynntar á í höfuðstöðvum OECD í París og á blaðamannafundi mennta- og barnamálaráðuneytis sem haldin var í Árnastofnun kl. 10 að morgni 5. desember. Undanfarna mánuði hefur hópur sérfræðinga úr Háskóla Íslands unnið hörðum höndum við að túlka og greina niðurstöður á námssviðunum þremur og ég hvet áhugasama að kynna sér umfjöllun þeirra í íslensku PISA skýrslunni. Dalandi læsi á lykilnámssviðum Það eru vonbrigði að sjá að frammistaða íslenskra nemenda hefur farið verulega dalandi á þeim þremur námssviðum sem könnunin beinist að. Almennt sýnir könnunin að námsárangri 15 ára ungmenna fer hrakandi innan OECD ríkjanna almennt, sem meðal annars skýrist af áhrifum heimsfaraldurs á skólagöngu og nám um heim allan. En fall íslenskra ungmenna er töluvert meira en hjá öðrum þjóðum. Það er alveg skýrt að 15 ára ungmenni á Íslandi eiga mikið inni sé litið til þessara niðurstaðna. Íslensk ungmenni eru jafn hæf og ungmenni annarra þjóða og eru þegar byrjuð að takast á við og umbreyta heiminum og samfélaginu okkar á margvíslegan hátt. Horfa þarf til margra þátta þegar kemur að því að greina niðurstöður PISA. Engar einhliða skýringar eru á því hvers vegna læsi íslenskra ungmenna fer dalandi með svo afgerandi hætti. Ekki síst þarf að horfa til annarra menntarannsókna og þeirra margvíslegu gagna sem eru nú þegar fyrirliggjandi, um bæði styrkleika og veikleika okkar menntasamfélags. Hér þarf að horfa til allra þátta kerfisins, allt frá stefnumótun stjórnvalda til skólastjórnunar, starfshátta og þess sem gerist í kennslustofunni, ásamt því sem skoða þarf hvernig heimilin og nærsamfélagið allt styður við læsi og nám barna. Íslenskan og lesskilningur á undir högg að sækja í hnattrænum heimi en bent hefur verið á að íslensk börn séu nánast tvítyngd, þar sem enskan sé orðin þeim svo töm. Framundan er að nýta þá athygli sem menntamál fá í kjölfar PISA til að efla grunnstoðir og gæðastarf sem styður við nám allra barna. Vitað er að rík þörf er á að efla læsi og lesskilning á mið- og unglingastigi sem er undirstaða áframhaldandi náms. Góðar vísbendingar um farsæld og líðan ungmenna Höldum til haga þeim jákvæðu niðurstöðum um Ísland þegar litið er til líðan í skóla, félags- og tilfinningafærni og tengsl við bekkjarfélaga. Kennurum hefur tekist vel að halda utan um líðan og velferð ungmenna undanfarin ár og er Ísland í 9. sæti PISA þegar kemur að mati ungmenna á því að tilheyra innan skólasamfélagsins. Fimmtán ára nemendum á Íslandi líður almennt vel í skólanum, þeir eru jákvæðir í garð kennara sinna og upplifa einelti tiltölulega sjaldan. Fimmtán ára nemendur á Íslandi búi yfir talsverðri þrautseigju (e. perserverance) og streituþoli (e. stress resistance) samanborið við nemendur annarra OECD-ríkja, en þau mátu hæfni sína síður þegar kom að samvinnu og samkennd. Kennarar og starfsfólk skóla á Íslandi stóð sig með eindæmum vel á tímum heimsfaraldurs og eiga þakkir skildar fyrir að setja hagsmuni nemenda sinna ávallt í forgrunn. Þessar niðurstöður PISA sýna ótvírætt að í skólum landsins er öflugur mannauður sem okkur ber að hlusta á, hlúa að og styðja við. Höfum einnig í huga að íslenskt skólakerfi vekur athygli á alþjóðavettvangi vegna áherslu á skapandi starf, útinám, menningu og listir. Jöfnuður, styrkleikar og veikleikar Skólinn er ekki eyland. Samfélagið allt, við öll, berum ábyrgð á að skapa skilyrði til þess að öll börn og ungmenni nái árangri og farnist vel. Það er vissulega mikilvægt að læra af öðrum þjóðum og horfa til þess hvað einkennir þjóðir sem skora hátt á PISA. En fyrst og fremst þurfum við að ákveða hvað skiptir íslenskt samfélag mestu máli og hvað við viljum að einkenni íslenskt samfélag. PISA könnunin sýnir að á Íslandi ríkir einna mestur efnahagsjöfnuður, fæst börn þurfa að neita sér um máltíð vegna fátæktar og börn af annarri kynslóð innflytjenda eru að dala minna í námsárangri en jafningjar þeirra af íslenskum uppruna. Engu að síður sýna gögnin að félags- og efnahagsstaða hefur aukin áhrif á námsárangur, ekki síst lesskilning. Það er allt sem bendir til þess að við eigum að gera betur í að efla jöfnuð innan skólanna og er farsældarlögunum einmitt ætlað að tryggja snemmtæka íhlutun og stuðning við börn sem standa höllum fæti. Slakur árangur drengja, ekki síst í læsi og lesskilning, kallar á sérstaka athygli á hvernig megi örva námsáhuga þeirra með fjölbreyttari kennsluháttum, á sama tíma kallar líðan 15 ára stúlkna á heildstæðar aðgerðir til að hlúa að sjálfsmynd þeirra og velferð. Stöndum með kennurum og nemendum Í íslensku PISA skýrslunni eru settar fram ýmsar tillögur að aðgerðum til að efla nám og kennslu á þessum sviðum. Kjarnaþættir í þeim tillögum eru stórefld útgáfa á gæðanámsefni, skýrleiki í námsskrám, markviss starfsþróun og uppbygging stoðþjónustu við skóla um allt land. Fjölga þarf kennurum með sérhæfða þekkingu á sviði náttúruvísinda og stærðfræði, ekki síst á landsbyggðinni. Þá þarf að styðja við menntarannsóknir, hagnýtar skólarannsóknir, sem skila þekkingu á þeim margvíslegu öflum sem móta nám og þroska barna. Háskóla- og fræðasamfélagið mun ekki láta sitt eftir liggja og halda áfram sókn á sviði menntarannsókna í samvinnu við fagsamfélagið og stjórnvöld. Menntavísindasvið HÍ mun í samstarfi við Menntamálastofnun, mennta- og barnamálaráðuneyti, Kennarasamband íslands, Samband íslenskra sveitarfélaga og Heimila og skóla standa fyrir málstofuröð sem hefst um miðjan janúar þar sem kafað verður nánar í hvert námssvið, þar verður einnig sérstök málstofa um farsæld og tilfinningagreind – og málstofa um samstarf heimila og skóla. Nú er tími til að snúa bökum saman og breyta vörn í sókn. Höfnundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Heimildir: Háskóli Íslands og Menntamálastofnun (2023). Kynningarfundur um niðurstöður PISA 2022. Sótt af https://livestream.com/hi/pisa2022 Menntamálastofnun (2023). Pisa, helstu niðurstöður 2022. Sótt af https://mms.is/sites/mms.is/files/pisa_2022_helsta_island.pdf OECD (2023), PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris. Sótt af https://doi.org/10.1787/53f23881-en
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar