Nýtt ár á nýja vinnumarkaðnum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 3. júlí 2022 08:02 Júlí er genginn í garð og þar með hin eiginlegu áramót á vinnumarkaði í huga margra. Launafólk tekur fríinu fagnandi enda krefjandi tímar að baki, þar sem glímt hefur verið við heimsfaraldur, atvinnuleysi og fjárhagslega óvissu. Öll vonum við að bjartari tímar séu framundan, þó vissulega séu ýmsar blikur á lofti. Fyrir mörg okkar er sumarið tíminn til að hugleiða næstu skref í lífi og starfi, hrista upp í gömlum gildum og skapa ný, velta við steinum og breyta forgangsröðun. Ný kjarakönnun BHM sýnir að 50% aðspurðra í aðildarfélögum bandalagsins fara með hugsanir á borð við þessar inn í sumarfríið. En hvaða þýðingu hafa þessar hugleiðingar launafólks fyrir vinnumarkað framtíðar? 50% aðspurðra vilja verða sjálfstætt starfandi að hluta eða öllu leyti Í nýrri kjarakönnun BHM var launafólk spurt hvort það myndi kjósa að vera sjálfstætt starfandi fremur en að vera í hefðbundnu ráðningarsambandi. Athygli vekur að 50% aðspurðra segjast geta hugsað sér að vera sjálfstætt starfandi, að hluta eða öllu leyti! Þetta kemur ekki á óvart því utan úr heimi berast nú fréttir um straumhvörf á vinnumarkaði í kjölfar heimsfaraldurs, um sterka löngun launafólks til að breyta til, leita eftir nýju starfi eða hreinlega skipta um starfsvettvang. „Stóra uppsögnin“ (e. Great resignation) skekur Vesturlönd og er talin geta haft varanleg áhrif á atvinnulíf og samfélag. Ein af afleiðingum þessa er mannekla í fjölmörgum atvinnugreinum, enda hafa milljónir manna ákveðið að breyta til; skipta um störf, afla tekna með því að sinna eigin verkefnum eða hætta jafnvel alfarið á vinnumarkaði. Ástæðurnar fyrir þessum breytingum virðast margþættar og af ýmsum toga, sumar eru tímabundnar t.a.m. aukinn sparnaður á tímum heimsfaraldurs, meðan aðrar eiga sér lengri aðdraganda m.a. uppsöfnuð óánægja í starfi eða langvarandi andlegt og líkamlegt álag. Spurningin er hvort þetta séu merki um tímabundnar breytingar sem eigi rætur í upplifun fólks og reynslu af þátttöku í atvinnulífi, eða hvort hér sé um að ræða varanlega þróun á vinnumarkaði. Niðurstöður könnunar BHM benda til að þróunin gæti orðið varanleg, í það minnsta hjá háskólamenntuðum. Okkur sem störfum í þágu launafólks ber að bregðast við þeim áskorunum sem þessi þróun mun hafa í för með sér. Sjálfstætt starfandi og launafólk eiga sterkan málsvara í BHM Ég kem úr þeim geira atvinnulífsins þar sem algengt er að fólk starfi sjálfstætt eða afli tekna með blöndu af launaðri vinnu og verksamningum. Það á við um listafólk, hönnuði og þau sem starfa innan fjölbreyttra atvinnugreina menningar. Oft helgast þetta af eðli starfanna og þeim fjölda verkefna sem sinnt er samtímis, en stundum stendur fólki ekki annað til boða. Ýmislegt bendir til þess að hópur sjálfstætt starfandi á vinnumarkaði fari vaxandi, slík merki sjást í fleiri atvinnugreinum en áður hefur tíðkast, að fólk kjósi verkefnaráðningu fram yfir fast ráðningarsamband. Sú skylda hvílir á aðilum vinnumarkaðarins að móta stefnu um það hvernig brugðist verður við þeim áskorunum sem blandaði vinnumarkaðurinn hefur í för með sér. Við þurfum að skoða eðlis- og aðstöðumun sjálfstætt starfandi í samanburði við launafólk og flækjustigið við að tilheyra báðum hópunum. Hvernig aðlögum við kerfin okkar, t.d. atvinnuleysistryggingakerfið? Hvernig aukum við skilning fólks á virði þeirra réttinda sem fórnað er þegar hætt er í launuðu starfi? Hvernig komum við í veg fyrir gerviverktöku og að launafólk verði þvingað í verksamninga með tilheyrandi skerðingu í kjörum og réttindum? Og hvernig tryggjum við réttinn til eftirlauna og lífeyris? Þessi málefni eru mér sérlega hugleikin og í nýju hlutverki mínu innan BHM mun ég beita mér fyrir bættum kjörum og réttindum sjálfstætt starfandi og þeirra sem afla tekna með blöndu af launavinnu og verksamningum. Á sama tíma og við viljum að fólk geti átt val um ráðningarform, verðum við að huga að þeim lúmsku hættum sem steðja að launafólki á nýja vinnumarkaðnum. Úrlausnarefnið er margslungið og því nauðsynlegt að nálgast það af hugkvæmni og með opnum huga. Höfundur er varaformaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Kjaramál Kolbrún Halldórsdóttir Mest lesið Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson Skoðun Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Halldór 23.8.2025 Halldór Skoðun Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Júlí er genginn í garð og þar með hin eiginlegu áramót á vinnumarkaði í huga margra. Launafólk tekur fríinu fagnandi enda krefjandi tímar að baki, þar sem glímt hefur verið við heimsfaraldur, atvinnuleysi og fjárhagslega óvissu. Öll vonum við að bjartari tímar séu framundan, þó vissulega séu ýmsar blikur á lofti. Fyrir mörg okkar er sumarið tíminn til að hugleiða næstu skref í lífi og starfi, hrista upp í gömlum gildum og skapa ný, velta við steinum og breyta forgangsröðun. Ný kjarakönnun BHM sýnir að 50% aðspurðra í aðildarfélögum bandalagsins fara með hugsanir á borð við þessar inn í sumarfríið. En hvaða þýðingu hafa þessar hugleiðingar launafólks fyrir vinnumarkað framtíðar? 50% aðspurðra vilja verða sjálfstætt starfandi að hluta eða öllu leyti Í nýrri kjarakönnun BHM var launafólk spurt hvort það myndi kjósa að vera sjálfstætt starfandi fremur en að vera í hefðbundnu ráðningarsambandi. Athygli vekur að 50% aðspurðra segjast geta hugsað sér að vera sjálfstætt starfandi, að hluta eða öllu leyti! Þetta kemur ekki á óvart því utan úr heimi berast nú fréttir um straumhvörf á vinnumarkaði í kjölfar heimsfaraldurs, um sterka löngun launafólks til að breyta til, leita eftir nýju starfi eða hreinlega skipta um starfsvettvang. „Stóra uppsögnin“ (e. Great resignation) skekur Vesturlönd og er talin geta haft varanleg áhrif á atvinnulíf og samfélag. Ein af afleiðingum þessa er mannekla í fjölmörgum atvinnugreinum, enda hafa milljónir manna ákveðið að breyta til; skipta um störf, afla tekna með því að sinna eigin verkefnum eða hætta jafnvel alfarið á vinnumarkaði. Ástæðurnar fyrir þessum breytingum virðast margþættar og af ýmsum toga, sumar eru tímabundnar t.a.m. aukinn sparnaður á tímum heimsfaraldurs, meðan aðrar eiga sér lengri aðdraganda m.a. uppsöfnuð óánægja í starfi eða langvarandi andlegt og líkamlegt álag. Spurningin er hvort þetta séu merki um tímabundnar breytingar sem eigi rætur í upplifun fólks og reynslu af þátttöku í atvinnulífi, eða hvort hér sé um að ræða varanlega þróun á vinnumarkaði. Niðurstöður könnunar BHM benda til að þróunin gæti orðið varanleg, í það minnsta hjá háskólamenntuðum. Okkur sem störfum í þágu launafólks ber að bregðast við þeim áskorunum sem þessi þróun mun hafa í för með sér. Sjálfstætt starfandi og launafólk eiga sterkan málsvara í BHM Ég kem úr þeim geira atvinnulífsins þar sem algengt er að fólk starfi sjálfstætt eða afli tekna með blöndu af launaðri vinnu og verksamningum. Það á við um listafólk, hönnuði og þau sem starfa innan fjölbreyttra atvinnugreina menningar. Oft helgast þetta af eðli starfanna og þeim fjölda verkefna sem sinnt er samtímis, en stundum stendur fólki ekki annað til boða. Ýmislegt bendir til þess að hópur sjálfstætt starfandi á vinnumarkaði fari vaxandi, slík merki sjást í fleiri atvinnugreinum en áður hefur tíðkast, að fólk kjósi verkefnaráðningu fram yfir fast ráðningarsamband. Sú skylda hvílir á aðilum vinnumarkaðarins að móta stefnu um það hvernig brugðist verður við þeim áskorunum sem blandaði vinnumarkaðurinn hefur í för með sér. Við þurfum að skoða eðlis- og aðstöðumun sjálfstætt starfandi í samanburði við launafólk og flækjustigið við að tilheyra báðum hópunum. Hvernig aðlögum við kerfin okkar, t.d. atvinnuleysistryggingakerfið? Hvernig aukum við skilning fólks á virði þeirra réttinda sem fórnað er þegar hætt er í launuðu starfi? Hvernig komum við í veg fyrir gerviverktöku og að launafólk verði þvingað í verksamninga með tilheyrandi skerðingu í kjörum og réttindum? Og hvernig tryggjum við réttinn til eftirlauna og lífeyris? Þessi málefni eru mér sérlega hugleikin og í nýju hlutverki mínu innan BHM mun ég beita mér fyrir bættum kjörum og réttindum sjálfstætt starfandi og þeirra sem afla tekna með blöndu af launavinnu og verksamningum. Á sama tíma og við viljum að fólk geti átt val um ráðningarform, verðum við að huga að þeim lúmsku hættum sem steðja að launafólki á nýja vinnumarkaðnum. Úrlausnarefnið er margslungið og því nauðsynlegt að nálgast það af hugkvæmni og með opnum huga. Höfundur er varaformaður BHM.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar