Nýtt ár á nýja vinnumarkaðnum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 3. júlí 2022 08:02 Júlí er genginn í garð og þar með hin eiginlegu áramót á vinnumarkaði í huga margra. Launafólk tekur fríinu fagnandi enda krefjandi tímar að baki, þar sem glímt hefur verið við heimsfaraldur, atvinnuleysi og fjárhagslega óvissu. Öll vonum við að bjartari tímar séu framundan, þó vissulega séu ýmsar blikur á lofti. Fyrir mörg okkar er sumarið tíminn til að hugleiða næstu skref í lífi og starfi, hrista upp í gömlum gildum og skapa ný, velta við steinum og breyta forgangsröðun. Ný kjarakönnun BHM sýnir að 50% aðspurðra í aðildarfélögum bandalagsins fara með hugsanir á borð við þessar inn í sumarfríið. En hvaða þýðingu hafa þessar hugleiðingar launafólks fyrir vinnumarkað framtíðar? 50% aðspurðra vilja verða sjálfstætt starfandi að hluta eða öllu leyti Í nýrri kjarakönnun BHM var launafólk spurt hvort það myndi kjósa að vera sjálfstætt starfandi fremur en að vera í hefðbundnu ráðningarsambandi. Athygli vekur að 50% aðspurðra segjast geta hugsað sér að vera sjálfstætt starfandi, að hluta eða öllu leyti! Þetta kemur ekki á óvart því utan úr heimi berast nú fréttir um straumhvörf á vinnumarkaði í kjölfar heimsfaraldurs, um sterka löngun launafólks til að breyta til, leita eftir nýju starfi eða hreinlega skipta um starfsvettvang. „Stóra uppsögnin“ (e. Great resignation) skekur Vesturlönd og er talin geta haft varanleg áhrif á atvinnulíf og samfélag. Ein af afleiðingum þessa er mannekla í fjölmörgum atvinnugreinum, enda hafa milljónir manna ákveðið að breyta til; skipta um störf, afla tekna með því að sinna eigin verkefnum eða hætta jafnvel alfarið á vinnumarkaði. Ástæðurnar fyrir þessum breytingum virðast margþættar og af ýmsum toga, sumar eru tímabundnar t.a.m. aukinn sparnaður á tímum heimsfaraldurs, meðan aðrar eiga sér lengri aðdraganda m.a. uppsöfnuð óánægja í starfi eða langvarandi andlegt og líkamlegt álag. Spurningin er hvort þetta séu merki um tímabundnar breytingar sem eigi rætur í upplifun fólks og reynslu af þátttöku í atvinnulífi, eða hvort hér sé um að ræða varanlega þróun á vinnumarkaði. Niðurstöður könnunar BHM benda til að þróunin gæti orðið varanleg, í það minnsta hjá háskólamenntuðum. Okkur sem störfum í þágu launafólks ber að bregðast við þeim áskorunum sem þessi þróun mun hafa í för með sér. Sjálfstætt starfandi og launafólk eiga sterkan málsvara í BHM Ég kem úr þeim geira atvinnulífsins þar sem algengt er að fólk starfi sjálfstætt eða afli tekna með blöndu af launaðri vinnu og verksamningum. Það á við um listafólk, hönnuði og þau sem starfa innan fjölbreyttra atvinnugreina menningar. Oft helgast þetta af eðli starfanna og þeim fjölda verkefna sem sinnt er samtímis, en stundum stendur fólki ekki annað til boða. Ýmislegt bendir til þess að hópur sjálfstætt starfandi á vinnumarkaði fari vaxandi, slík merki sjást í fleiri atvinnugreinum en áður hefur tíðkast, að fólk kjósi verkefnaráðningu fram yfir fast ráðningarsamband. Sú skylda hvílir á aðilum vinnumarkaðarins að móta stefnu um það hvernig brugðist verður við þeim áskorunum sem blandaði vinnumarkaðurinn hefur í för með sér. Við þurfum að skoða eðlis- og aðstöðumun sjálfstætt starfandi í samanburði við launafólk og flækjustigið við að tilheyra báðum hópunum. Hvernig aðlögum við kerfin okkar, t.d. atvinnuleysistryggingakerfið? Hvernig aukum við skilning fólks á virði þeirra réttinda sem fórnað er þegar hætt er í launuðu starfi? Hvernig komum við í veg fyrir gerviverktöku og að launafólk verði þvingað í verksamninga með tilheyrandi skerðingu í kjörum og réttindum? Og hvernig tryggjum við réttinn til eftirlauna og lífeyris? Þessi málefni eru mér sérlega hugleikin og í nýju hlutverki mínu innan BHM mun ég beita mér fyrir bættum kjörum og réttindum sjálfstætt starfandi og þeirra sem afla tekna með blöndu af launavinnu og verksamningum. Á sama tíma og við viljum að fólk geti átt val um ráðningarform, verðum við að huga að þeim lúmsku hættum sem steðja að launafólki á nýja vinnumarkaðnum. Úrlausnarefnið er margslungið og því nauðsynlegt að nálgast það af hugkvæmni og með opnum huga. Höfundur er varaformaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Kjaramál Kolbrún Halldórsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Vanþakklátir Reykvíkingar Sirrý Hallgrímsdóttir Bakþankar Mikilvægi hófseminnar Sirrý Hallgrímsdóttir Bakþankar Skoðun Skoðun Bréf frá móður Sæunn Svanhvít Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Sjá meira
Júlí er genginn í garð og þar með hin eiginlegu áramót á vinnumarkaði í huga margra. Launafólk tekur fríinu fagnandi enda krefjandi tímar að baki, þar sem glímt hefur verið við heimsfaraldur, atvinnuleysi og fjárhagslega óvissu. Öll vonum við að bjartari tímar séu framundan, þó vissulega séu ýmsar blikur á lofti. Fyrir mörg okkar er sumarið tíminn til að hugleiða næstu skref í lífi og starfi, hrista upp í gömlum gildum og skapa ný, velta við steinum og breyta forgangsröðun. Ný kjarakönnun BHM sýnir að 50% aðspurðra í aðildarfélögum bandalagsins fara með hugsanir á borð við þessar inn í sumarfríið. En hvaða þýðingu hafa þessar hugleiðingar launafólks fyrir vinnumarkað framtíðar? 50% aðspurðra vilja verða sjálfstætt starfandi að hluta eða öllu leyti Í nýrri kjarakönnun BHM var launafólk spurt hvort það myndi kjósa að vera sjálfstætt starfandi fremur en að vera í hefðbundnu ráðningarsambandi. Athygli vekur að 50% aðspurðra segjast geta hugsað sér að vera sjálfstætt starfandi, að hluta eða öllu leyti! Þetta kemur ekki á óvart því utan úr heimi berast nú fréttir um straumhvörf á vinnumarkaði í kjölfar heimsfaraldurs, um sterka löngun launafólks til að breyta til, leita eftir nýju starfi eða hreinlega skipta um starfsvettvang. „Stóra uppsögnin“ (e. Great resignation) skekur Vesturlönd og er talin geta haft varanleg áhrif á atvinnulíf og samfélag. Ein af afleiðingum þessa er mannekla í fjölmörgum atvinnugreinum, enda hafa milljónir manna ákveðið að breyta til; skipta um störf, afla tekna með því að sinna eigin verkefnum eða hætta jafnvel alfarið á vinnumarkaði. Ástæðurnar fyrir þessum breytingum virðast margþættar og af ýmsum toga, sumar eru tímabundnar t.a.m. aukinn sparnaður á tímum heimsfaraldurs, meðan aðrar eiga sér lengri aðdraganda m.a. uppsöfnuð óánægja í starfi eða langvarandi andlegt og líkamlegt álag. Spurningin er hvort þetta séu merki um tímabundnar breytingar sem eigi rætur í upplifun fólks og reynslu af þátttöku í atvinnulífi, eða hvort hér sé um að ræða varanlega þróun á vinnumarkaði. Niðurstöður könnunar BHM benda til að þróunin gæti orðið varanleg, í það minnsta hjá háskólamenntuðum. Okkur sem störfum í þágu launafólks ber að bregðast við þeim áskorunum sem þessi þróun mun hafa í för með sér. Sjálfstætt starfandi og launafólk eiga sterkan málsvara í BHM Ég kem úr þeim geira atvinnulífsins þar sem algengt er að fólk starfi sjálfstætt eða afli tekna með blöndu af launaðri vinnu og verksamningum. Það á við um listafólk, hönnuði og þau sem starfa innan fjölbreyttra atvinnugreina menningar. Oft helgast þetta af eðli starfanna og þeim fjölda verkefna sem sinnt er samtímis, en stundum stendur fólki ekki annað til boða. Ýmislegt bendir til þess að hópur sjálfstætt starfandi á vinnumarkaði fari vaxandi, slík merki sjást í fleiri atvinnugreinum en áður hefur tíðkast, að fólk kjósi verkefnaráðningu fram yfir fast ráðningarsamband. Sú skylda hvílir á aðilum vinnumarkaðarins að móta stefnu um það hvernig brugðist verður við þeim áskorunum sem blandaði vinnumarkaðurinn hefur í för með sér. Við þurfum að skoða eðlis- og aðstöðumun sjálfstætt starfandi í samanburði við launafólk og flækjustigið við að tilheyra báðum hópunum. Hvernig aðlögum við kerfin okkar, t.d. atvinnuleysistryggingakerfið? Hvernig aukum við skilning fólks á virði þeirra réttinda sem fórnað er þegar hætt er í launuðu starfi? Hvernig komum við í veg fyrir gerviverktöku og að launafólk verði þvingað í verksamninga með tilheyrandi skerðingu í kjörum og réttindum? Og hvernig tryggjum við réttinn til eftirlauna og lífeyris? Þessi málefni eru mér sérlega hugleikin og í nýju hlutverki mínu innan BHM mun ég beita mér fyrir bættum kjörum og réttindum sjálfstætt starfandi og þeirra sem afla tekna með blöndu af launavinnu og verksamningum. Á sama tíma og við viljum að fólk geti átt val um ráðningarform, verðum við að huga að þeim lúmsku hættum sem steðja að launafólki á nýja vinnumarkaðnum. Úrlausnarefnið er margslungið og því nauðsynlegt að nálgast það af hugkvæmni og með opnum huga. Höfundur er varaformaður BHM.
Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar
Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun