Fram hefur komið að stjórnvöld telji ekki lagastoð fyrir því að setja reglugerð sem þvingi fólk sem kemur til landsins til að fara í fjórtán daga sóttkví í sóttvarnahúsi. Hins vegar eru þessar heimildir í frumvarpi um breytingar á sóttvarnalögum sem nú liggur fyrir Alþingi.
Í álitsgerð Doktor Páls Hreinssonar til forsætis- og heilbrigðisráðherra í september segir að í íslenskum rétti gildi sú meginregla að stjórnvöld geti ekki án sérstakrar lagaheimildar tekið ákvörðun um að beita mann þvingunarúrræðum þegar ákvarðanir þeirra sé ekki virtar.
„Þótt stjórnvald hafi á hinn bóginn heimild til þess að taka íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann jafngildir það því hins vegar ekki að stjórnvaldið geti tekið ákvörðun um að beita borgarann þvingunarúrræðum til að knýja fram hlýðni hans við ákvörðunina,“ segir í álitsgerðinni,
Til þess þurfi skýra heimild í lögum. Skorti stjórnvald lagaheimild til að beita málsaðila þvingunarúrræðum verði það ekki gert á annan hátt en með málssókn og síðan aðför á grundvelli dóms. Þá segir:
„Við setningu reglugerða um opinberar sóttvarnaráðstafanir reynir ekki einvörðungu á sóttvarnalög heldur einnig á ákvæði stjórnarskrár, mannréttindasáttmála Evrópu og EES-samningsins og fleiri réttarheimildir,“ segir Páll Hreinsson.
Og síðar segir í álitsgerðinni:
„Þegar stjórnvöld hafa val um fleiri en eina leið til að ná því markmiði sem að er stefnt með töku ákvörðunar leiðir af meðalhófsreglunni að velja ber það úrræði sem vægast er og að gagni getur komið,“ segir Páll Hreinsson og á öðrum stað í greinargerðinni segir síðan:
„Eftir að hinum smitaða hafa verið veittar leiðbeiningar um einangrun ýmist heima hjá hlutaðeigandi, hafi hann aðstæður til þess, eða í farsóttahúsi, verður að leita eftir skýrri afstöðu sjúklingsins til þess hvort hann sé reiðbúinn til samstarfs eða hvort hann óski eftir því að málið verði tekið formlega fyrir og afgreitt með stjórnvaldsákvörðun,“ segir Páll.
Á kynningarfundi almannavarna í morgun sagði Sigurgeir Sigmundsson yfirlögregluþjónn flugstöðvardeildar Lögreglustjórans á Suðurnesjum að fylgst hafi verið með þeim sem valið hefðu tveggja vikna sóttkví umfram tvöfalda skimun.
„Og margoft séð að þar er ekki áhugi á að fylgja tveggja vikna sóttkví. Við höfum náð að snúa fjölmörgum frá og senda í sýnatöku. Við byrjuðum að telja þetta fólk í lok október og við höfum snúið um 210 manns frá því að fara í fjórtán daga sóttkví og sent í sýnatöku. Í þeim hópi hafa greinst fjölmörg smit,“ sagði Sigurgeir.
Það væri óviðunandi staða að ekki væri enn búið að laga löggjöfina núna í miðjum janúar 2021.
„Sóttvarnalækni skortir skýrari heimildir og lögreglu skortir skýrari og fljótvirkari heimildir til aðgerða á landamærunum svo sem frávísun,“ sagði Sigurgeir. Þannig hafi á annan tug reynst smitaður í fjörtíu manna hópi sem ætlaði í fjórtán daga sóttkví en var talaður inn á að fara í sýnatöku.
Heilbrigðisráðherra mun væntanlega kynna nýjar reglur álandamærunum eftir ríkisstjórnarfund á morgun og sennilega leggja til samkvæmt tillögu frá sóttvarnalækni að allir sem komi til landsins verði að framvísa neikvæðu skimunarvorrorði sem ekki sé eldra en tveggja sólarhringa.
