Seðlabankastjóri telur engin efni til að setja þak á verðtrygginguna vegna óvissu í efnahagsmálum. Heimilin og fyrirtækinnjóti mikilla vaxtalækkana og engin teikn á lofti um aukna verðbólgu. Bankinn muni kaupa ríkisskuldabréf fyrir allt að 150 milljarða sem tryggi þessa stöðu enn frekar.
Kynningarfundur Seðlabankans í dag var sá þriðji í röðinni á jafnmörgum vikum. Á hinum tveimur fyrri lækkaði bankinn meginvexti sína sögulega um samanlagt eitt prósentustig. En í dag skýrði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri út hvers vegna bankinn ætlar að lána ríkissjóði stórfé með kaupum á ríkisskuldabréfum.
„Það var peningastefnunefnd sem tekur þessa ákvörðun samkvæmt lögum. Við eigum eftir að útfæra þetta. Markið sem okkur var gefið eða heimildin sem Seðlabankinn hefur til þess að kaupa eru 150 milljarðar,“ segir Ásgeir. Þetta sé í fyrsta skipti sem Seðlabankinn nýti þetta tæki sitt en margir aðrir seðlabankar hafi gripið tilþessarra ráða undanfarin tíu ár.
„Þannig að kaup Seðlabankans á ríkisskuldabréfum eru þá ætluð til þess aðtryggja framgang peningastefnunnar á markaði. Tryggja það að áhættulausir vextir hækki ekki of mikið. Að bæði heimili og fyrirtæki geti notið lágra langtímavaxta í gegnum þetta áfall,“ segir Ásgeir.
Seðlabankastjóri hefur sagt að Seðlabankinn búi yfir mörgum verkfærum í kistu sinni eins og forða upp á um 930 milljarða. Vissulega stendur ríkissjóður betur nú en hann gerði á árunum eftir hrun. Skuldir hafa verið greiddar niður frá árinu 2012 þegar þær voru um fimmtán hundruð milljarðar niður í átta hundruð milljarða.
Þegar seðlabankastjóri er spurður hvort ekki komi aðsárum skuldadögum síðar er hann ekki ýkja svartsýnn. Að stærstum hluta séveriðaðfresta útgjöldum, neyslu og svo framvegis en fjármunirnir hverfi ekki, þvíflestir verði álaunum á meðan áfaraldri kórónuveirunnar standi.
„Það sem er sérstakt við þetta er að það er verið að grípa til mjög umfangsmikilla sóttvarnaaðgerða sem hafa mjög mikinn efnahagslegan kostnað. Þannig aðviðerum í rauninni að leggja á okkur kostnað til að bjarga mannslífum og það mun hafa áhrif á okkur öll. Við gerum það sem við getum gert til að bregðast við þessu en þetta mun náttúrlega koma niður á öllum,“segir seðlabankastjóri.
Það eru ekki margir mánuðir frá því Seðlabankinn og Hagstofan voru að reikna með örlitlum hagvexti á þessu ári og hann yrði rúmlega tvö prósent á næsta ári. Þessar spár eru allar orðnar úreltar meðtilkomu kórónuveirunnar. Og þótt Seðlabankinn og stjórnvöld þreytist ekki á því að segja að íslenskt efnahagslíf sé vel undir það búið að taka við áfalli eins og þessu þá veit enginn hvað það verður langvarandi.
Þingmenn Miðflokks og Flokks fólksins hafa hvatt til þess í umræðum á Alþingi að strax verði sett þak á verðtryggingu lána heimilanna enda megi búast við verðbólguskoti sem gæti valdið miklum hækkunum á þessum skuldum. Seðlabankastjóri tekur ekki undir þetta.
„Við teljum engin efni til þess að setja þak á verðtryggingu þegar viðbúumst ekki viðverðbólgu og það eru að koma gríðarlegar vaxtalækkanir í gegnum kerfið sem eru að lækka útgjöld heimilanna. Kaupmáttur launa er búinn að hækka um þrjátíu og fimm prósent á síðustu sjö árum. Við munum reyna að varðveita þennan kaupmátt, tryggja að við séum ekki að sjá kaupmátt heimilanna minnka,“ segir seðlabankastjóri.
Þar hjálpi krónan til.
„En ástæðan fyrir því að við erum með okkar eigin mynt er til að geta brugðist við og ég tel tíu prósenta veikingu á genginu ekkert til að vera að fárast yfir. Mjög fjarri því og það mun bara auðvelda batann þegar þar að kemur,“ segir Ásgeir Jónsson.
