Tæknimenning í mótun Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar 4. desember 2020 17:30 Ég hef komist að þeirri niðurstöðu að samfélagsmiðlar séu almennt ógeðslegir, en af mjög misjöfnum ástæðum. Það sem þeir eiga flestir sameiginlegt er að nota einhvers konar reikniaðferðir til að ota að fólki því sem því „líkar við“, en það sem fólki á víst að „líka við“ er í reynd hvað svosem heldur því við skjáinn. Að þessu leyti held ég að Facebook sé sennilega verst, með því að ota að fólki hlutum sem því reyndar líkar alls ekkert endilega við, en vekur sterkar tilfinningar. Þannig forgangsraðast hatrömm og ógeðsleg umræða miklu framar yfirvegaðari og kurteisri umræðu, vegna þess að hin síðarnefnda er líklegri til að einfaldlega ljúka á einhverjum tímapunkti og hætta að halda notandanum við skjáinn. Það er á skjön við hagsmuni Facebooks, sem er að halda okkur þar og dæla í okkur auglýsingum. Með meðvitaðri tilætlan er hægt að leita út fyrir það sem Facebook býður, en eftir stendur að það er frekar stór mótsögn milli þessara tveggja markmiða: 1) Að taka þátt í upplýstri og málefnalegri umræðu um hitt eða þetta, 2) að halda notandanum við skjáinn og dæla í hann auglýsingum. Fyrst þegar ég flúði yfir á Twitter fannst mér skárra þar. Eftir á að hyggja hygg ég að það hafi verið vegna þess að þar sé meira af fólki sem ég er sammála (ákveðin kaldhæðni fólgin í því), þ.e.a.s. tiltölulega frjálslyndir, alþjóðasinnaðir femínistar, antirasistar og antifasistar. Neikvæða eðli Twitters er hinsvegar stæk árásar- og eineltismenning sem leiðir af sér hafsjó af drullu um leið og einhver gerir grín sem er mögulegt að misskilja eða segir eitthvað sem er með einhverjum hætti hægt að snúa út úr. Þessi ógeðslega menning nærir einnig sjálfa sig, þar sem gagnrýni á hana er yfirleitt tekið á með sama hafsjó af drullu. Þá hefur þar grasserað það sérstaklega viðustyggilega sjónarmið að þetta sé bara fínt svona, og að það sé jákvætt en ekki neikvætt að koma málstað á framfæri með tilfinningakúgun og þöggun. Já, það er voða þægilegt þegar meirihlutinn er með þér í liði, en það er hollt að velta fyrir sér hvernig sama aðferðafræði liti út ef valdhyggju- og einangrunarsinnaðir rasistar, fasistar og antifemínistar væru með niðurlægingar- og útskúfunarvaldið. Sem getur alveg gerst. Til að hafa það alveg á hreinu; ég er ekki að þykjast vera eitthvað heilagari en annað fólk hvað þetta varðar. Ég hef tekið þátt í þessum kúltúr og þarf reyndar að einbeita mér meðvitað til þess að gera það ekki. Það er eðli miðilsins, sem kreistir fram úr okkur ákveðnar hliðar vegna þess hvernig miðillinn virkar. Twitter heimilar einungis 280 stafi fyrir hvert innlegg, og meðan það hefur áhugaverða kosti, þá grunar mig að það sé líka ástæðan fyrir þessari árásar- og eineltismenningu, þar sem háð og spott, niðurlægingar og „sniðug“ komment eru best stutt og snaggaraleg, en allar flóknar pælingar, góðir punktar, djúp samtöl eða bara góður rökstuðningur einfaldlega krefst meiri texta. Sá texti er mögulegur á Facebook (og á Twitter með að brjóta upp samtalið og bjóða upp á útúrsnúninga-maraþon), þótt þar sé aðra galla að finna eins og grimmari forgangsröðun pósta sem hentar ekki endilega vel til yfirvegaðrar umræðu heldur. Síðan eru það Facebook-kommentakerfi fjölmiðlanna, sem eru enn einn áhugaverði vettvangurinn. Á DV sérstaklega, en einnig á Vísi, er mjög algengt að í kommentakerfunum komi hafsjór af hatursfullum blammeringum og dólgshætti langt umfram það sem fullorðið fólk leyfir sér almennt í eigin persónu. En það sem er áhugavert, er að ef einhver kemur inn með allt annað sjónarmið eru alveg ágætar líkur á að það nái fram úr ógeðinu í Like-um, jafnvel ef það er bara eitt sjónarmið á móti öllum hinum. Þetta gefur vísbendingu um að fólk sem er ósammála viðbjóðnum veigri sér við að setja inn komment, en að fólkið sem hefur eitthvað illt að segja hemji sig hvorki né hiki neitt. Ég hef engar tilgátur um hvers vegna svo sé. Hér er ég ekki að leggja neitt til, né að gagnrýna neinar tilteknar manneskjur eða fjalla um tiltekin tilfelli. Þetta er bara hvernig þessi samfélagsmiðlaheimur birtist mér, og eðli þeirra samkvæmt er óhjákvæmilegt að hann birtist öðrum með öðrum hætti. Mínar aðstæður sem opinber persóna hafa líka ábyggilega nokkur áhrif á þetta, en það kemur varla fólki á óvart - og vonandi ekki - að pólitísk umræða hefur tilhneigingu til að vera andstyggilegri en samtöl fólks um eitthvað annað. Eða það ætla ég allavega rétt að vona. Punkturinn með að skrifa þetta er ekki meiri en svo að ég fór að pæla í því hvert næsta skrefið í samfélagsmiðlum verði. Er einhver að rannsaka hvernig ólíkir eiginleikar þessara miðla draga fram ólíka hluti í okkur, og nýta þá þekkingu til að búa til samfélagsmiðil sem hentar betur t.d. til stjórnmálastarfs? Samfélagsmiðlar eru mjög ný fyrirbæri í mannlegri menningu og er ekki við neinu öðru að búast en að þeir verði meingallaðir í dágóðan tíma í viðbót. Þeir hafa líka klárlega sínar jákvæðu hliðar, en allavega frá mínu sjónarhorni hefur mér fundist þeir svolítið falla í skuggann af göllunum. Við erum mjög heppin ef okkur tekst að einangra það jákvæða en á sama tíma draga úr því neikvæða, en það krefst þess að við skiljum fyrirbærin sem við erum að eiga við. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Helgi Hrafn Gunnarsson Samfélagsmiðlar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Skoðun Staðan í stjórnmálum vorið 2024 Björn Leví Gunnarsson skrifar Sjá meira
Ég hef komist að þeirri niðurstöðu að samfélagsmiðlar séu almennt ógeðslegir, en af mjög misjöfnum ástæðum. Það sem þeir eiga flestir sameiginlegt er að nota einhvers konar reikniaðferðir til að ota að fólki því sem því „líkar við“, en það sem fólki á víst að „líka við“ er í reynd hvað svosem heldur því við skjáinn. Að þessu leyti held ég að Facebook sé sennilega verst, með því að ota að fólki hlutum sem því reyndar líkar alls ekkert endilega við, en vekur sterkar tilfinningar. Þannig forgangsraðast hatrömm og ógeðsleg umræða miklu framar yfirvegaðari og kurteisri umræðu, vegna þess að hin síðarnefnda er líklegri til að einfaldlega ljúka á einhverjum tímapunkti og hætta að halda notandanum við skjáinn. Það er á skjön við hagsmuni Facebooks, sem er að halda okkur þar og dæla í okkur auglýsingum. Með meðvitaðri tilætlan er hægt að leita út fyrir það sem Facebook býður, en eftir stendur að það er frekar stór mótsögn milli þessara tveggja markmiða: 1) Að taka þátt í upplýstri og málefnalegri umræðu um hitt eða þetta, 2) að halda notandanum við skjáinn og dæla í hann auglýsingum. Fyrst þegar ég flúði yfir á Twitter fannst mér skárra þar. Eftir á að hyggja hygg ég að það hafi verið vegna þess að þar sé meira af fólki sem ég er sammála (ákveðin kaldhæðni fólgin í því), þ.e.a.s. tiltölulega frjálslyndir, alþjóðasinnaðir femínistar, antirasistar og antifasistar. Neikvæða eðli Twitters er hinsvegar stæk árásar- og eineltismenning sem leiðir af sér hafsjó af drullu um leið og einhver gerir grín sem er mögulegt að misskilja eða segir eitthvað sem er með einhverjum hætti hægt að snúa út úr. Þessi ógeðslega menning nærir einnig sjálfa sig, þar sem gagnrýni á hana er yfirleitt tekið á með sama hafsjó af drullu. Þá hefur þar grasserað það sérstaklega viðustyggilega sjónarmið að þetta sé bara fínt svona, og að það sé jákvætt en ekki neikvætt að koma málstað á framfæri með tilfinningakúgun og þöggun. Já, það er voða þægilegt þegar meirihlutinn er með þér í liði, en það er hollt að velta fyrir sér hvernig sama aðferðafræði liti út ef valdhyggju- og einangrunarsinnaðir rasistar, fasistar og antifemínistar væru með niðurlægingar- og útskúfunarvaldið. Sem getur alveg gerst. Til að hafa það alveg á hreinu; ég er ekki að þykjast vera eitthvað heilagari en annað fólk hvað þetta varðar. Ég hef tekið þátt í þessum kúltúr og þarf reyndar að einbeita mér meðvitað til þess að gera það ekki. Það er eðli miðilsins, sem kreistir fram úr okkur ákveðnar hliðar vegna þess hvernig miðillinn virkar. Twitter heimilar einungis 280 stafi fyrir hvert innlegg, og meðan það hefur áhugaverða kosti, þá grunar mig að það sé líka ástæðan fyrir þessari árásar- og eineltismenningu, þar sem háð og spott, niðurlægingar og „sniðug“ komment eru best stutt og snaggaraleg, en allar flóknar pælingar, góðir punktar, djúp samtöl eða bara góður rökstuðningur einfaldlega krefst meiri texta. Sá texti er mögulegur á Facebook (og á Twitter með að brjóta upp samtalið og bjóða upp á útúrsnúninga-maraþon), þótt þar sé aðra galla að finna eins og grimmari forgangsröðun pósta sem hentar ekki endilega vel til yfirvegaðrar umræðu heldur. Síðan eru það Facebook-kommentakerfi fjölmiðlanna, sem eru enn einn áhugaverði vettvangurinn. Á DV sérstaklega, en einnig á Vísi, er mjög algengt að í kommentakerfunum komi hafsjór af hatursfullum blammeringum og dólgshætti langt umfram það sem fullorðið fólk leyfir sér almennt í eigin persónu. En það sem er áhugavert, er að ef einhver kemur inn með allt annað sjónarmið eru alveg ágætar líkur á að það nái fram úr ógeðinu í Like-um, jafnvel ef það er bara eitt sjónarmið á móti öllum hinum. Þetta gefur vísbendingu um að fólk sem er ósammála viðbjóðnum veigri sér við að setja inn komment, en að fólkið sem hefur eitthvað illt að segja hemji sig hvorki né hiki neitt. Ég hef engar tilgátur um hvers vegna svo sé. Hér er ég ekki að leggja neitt til, né að gagnrýna neinar tilteknar manneskjur eða fjalla um tiltekin tilfelli. Þetta er bara hvernig þessi samfélagsmiðlaheimur birtist mér, og eðli þeirra samkvæmt er óhjákvæmilegt að hann birtist öðrum með öðrum hætti. Mínar aðstæður sem opinber persóna hafa líka ábyggilega nokkur áhrif á þetta, en það kemur varla fólki á óvart - og vonandi ekki - að pólitísk umræða hefur tilhneigingu til að vera andstyggilegri en samtöl fólks um eitthvað annað. Eða það ætla ég allavega rétt að vona. Punkturinn með að skrifa þetta er ekki meiri en svo að ég fór að pæla í því hvert næsta skrefið í samfélagsmiðlum verði. Er einhver að rannsaka hvernig ólíkir eiginleikar þessara miðla draga fram ólíka hluti í okkur, og nýta þá þekkingu til að búa til samfélagsmiðil sem hentar betur t.d. til stjórnmálastarfs? Samfélagsmiðlar eru mjög ný fyrirbæri í mannlegri menningu og er ekki við neinu öðru að búast en að þeir verði meingallaðir í dágóðan tíma í viðbót. Þeir hafa líka klárlega sínar jákvæðu hliðar, en allavega frá mínu sjónarhorni hefur mér fundist þeir svolítið falla í skuggann af göllunum. Við erum mjög heppin ef okkur tekst að einangra það jákvæða en á sama tíma draga úr því neikvæða, en það krefst þess að við skiljum fyrirbærin sem við erum að eiga við.
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun