Til forystu fallin(n)? Páll Harðarson skrifar 27. maí 2015 07:00 Ásýnd stjórna stærri fyrirtækja hefur tekið miklum breytingum undanfarin ár. Í lok árs 2014 skipuðu konur um þriðjung stjórnarsæta í fyrirtækjum með 50 starfsmenn og fleiri. Sambærilegt hlutfall var um 15 prósent árið 2008. Þetta eru einmitt þau fyrirtæki sem ákvæði laga um kynjakvóta í stjórnum ná til. Ekki eru allir sammála um að lagasetningar hafi verið þörf, en stuðningur við þá leið hefur þó aukist verulega frá því fyrir nokkrum árum. Sumir töldu rétt að bíða og að samfélagsbreytingar yrðu til þess að konum fjölgaði í stjórnum án utanaðkomandi afskipta. Öðrum fannst vegið að verðleikum kvenna með lagasetningu. Konur með viðeigandi menntun og reynslu væru að skila sér í auknum mæli út í samfélagið og sóst yrði eftir hæfasta fólkinu til stjórnarsetu. Konur þyrftu enga „hækju“ sér til stuðnings fremur en karlar. Þetta væri eingöngu spurning um hugarfarsbreytingu sem ætti sér stað með aukinni vitund og umræðu. Hugarfarsbreyting mun vafalaust eiga sér stað en hún getur tekið langan tíma. Ekkert land hefur efni á því að bíða með að virkja besta fólkið sitt til starfa. Þróun undanfarinna ára, hérlendis og erlendis, bendir til að lagasetningin hafi verið heillaspor. Hér á landi skipuðu konur einungis um tíunda hvert stjórnarsæti í skráðum fyrirtækjum á markaði árið 2008. Hlutfall kvenna í stjórnum skráðra fyrirtækja er nú um 45 prósent, það hæsta á heimsvísu. Í öðrum löndum Evrópu hefur þetta hlutfall aftur á móti hækkað afar hægt, eða um 1 prósentustig á ári undanfarinn áratug, og er nú um fimmtungur. Mestar breytingar hafa orðið í þeim löndum sem beitt hafa laga- eða reglusetningu, en einnig hefur orðið verulegur ávinningur af markvissu inngripi viðskiptalífsins sjálfs, s.s. í formi ákvæða í stjórnarháttaleiðbeiningum. Þar sem hvorugu er til að dreifa hafa ekki orðið neinar breytingar. Hér á landi má segja að bæði úrræðin hafi verið nýtt en á árinu 2009 gerðu FKA, Samtök atvinnulífsins og Viðskiptaráð Íslands með sér samning um að fjölga konum í forystusveit íslensks atvinnulífs. Þrátt fyrir að sæmilega hafi gengið að jafna kynjahlutföll í stjórnum stærri fyrirtækja erum við þó varla komin nema hálfa leið, eða tæplega í átt að stefndu marki, í að virkja bæði kynin til forystu í sama mæli. Litlar breytingar hafa orðið á hlutdeild kvenna í stjórnum smærri fyrirtækja. Hún er nú um fjórðungur eða nánast óbreytt frá árinu 2008. Nærri átta af hverjum tíu forstjórum íslenskra fyrirtækja eru karlar. Meðal fyrirtækja á hlutabréfamarkaði er einungis ein kona forstjóri. Þegar litið er á kynjahlutfall í framkvæmdastjórnum sömu fyrirtækja er hlutfall kvenna um 15%, sem er í takt við það sem gerist meðal skráðra evrópskra fyrirtækja. Þessi staða er umhugsunarefni enda getur varla nokkur maður haldið því fram að lágt hlutfall kvenna í stjórnunarstöðum endurspegli hæfni þeirra til að sinna þeim störfum. Þær breytingar sem hafa átt sér stað á samsetningu stjórna stærri fyrirtækja gætu haft áhrif til að jafna hlutfallið til framtíðar litið. Eðlilegt er að búast við því að ein birtingarmynd kynjajafnvægis í stjórnum verði aukinn fjöldi kvenna í framkvæmdastjórnum fyrirtækja. Rannsóknir komandi ára munu varpa ljósi á árangur aukinnar þátttöku kvenna í stjórnum út frá sjónarmiðum rekstrar og stjórnarhátta. Ein mælistika á árangur verður skipan forystu fyrirtækja. Undanfarin ár hefur konum í framkvæmdastjórnum íslenskra fyrirtækja á hlutabréfamarkaði fjölgað heldur hraðar hlutfallslega en meðal sambærilegra evrópskra fyrirtækja. Vísbendingar eru þannig um að stefnt sé í rétta átt, en betur má ef duga skal. Sækja þarf fram af auknum krafti. Lög um kynjakvóta voru visst neyðarúrræði, ætluð sem tímabundin aðgerð til að stuðla að breytingum til framtíðar. Komandi kynslóðum mun sennilegast finnast skrýtið ef konur sjást ekki í stjórnum fyrirtækja. Vonandi mun það gilda um önnur stjórnunarstörf innan fyrirtækja – og að við sjáum miklar breytingar þar líka þegar fram í sækir. Hér verður vitund, umræða og þá ekki síst sameiginlegur áhugi karla og kvenna að stuðla að þeim breytingum sem þörf er á. Alþjóðleg ráðstefna Jafnréttisstofu nk. föstudag, 29. maí, um fjölbreytta forystu í atvinnulífinu er innlegg í umræðuna. Þar leiða saman hesta sína innlendir og erlendir fræðimenn sem og fólk úr íslensku atvinnulífi. Ástæða er til að hvetja forystufólk íslenskra fyrirtækja til að láta sig málið varða. Það ræður framhaldinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Ásýnd stjórna stærri fyrirtækja hefur tekið miklum breytingum undanfarin ár. Í lok árs 2014 skipuðu konur um þriðjung stjórnarsæta í fyrirtækjum með 50 starfsmenn og fleiri. Sambærilegt hlutfall var um 15 prósent árið 2008. Þetta eru einmitt þau fyrirtæki sem ákvæði laga um kynjakvóta í stjórnum ná til. Ekki eru allir sammála um að lagasetningar hafi verið þörf, en stuðningur við þá leið hefur þó aukist verulega frá því fyrir nokkrum árum. Sumir töldu rétt að bíða og að samfélagsbreytingar yrðu til þess að konum fjölgaði í stjórnum án utanaðkomandi afskipta. Öðrum fannst vegið að verðleikum kvenna með lagasetningu. Konur með viðeigandi menntun og reynslu væru að skila sér í auknum mæli út í samfélagið og sóst yrði eftir hæfasta fólkinu til stjórnarsetu. Konur þyrftu enga „hækju“ sér til stuðnings fremur en karlar. Þetta væri eingöngu spurning um hugarfarsbreytingu sem ætti sér stað með aukinni vitund og umræðu. Hugarfarsbreyting mun vafalaust eiga sér stað en hún getur tekið langan tíma. Ekkert land hefur efni á því að bíða með að virkja besta fólkið sitt til starfa. Þróun undanfarinna ára, hérlendis og erlendis, bendir til að lagasetningin hafi verið heillaspor. Hér á landi skipuðu konur einungis um tíunda hvert stjórnarsæti í skráðum fyrirtækjum á markaði árið 2008. Hlutfall kvenna í stjórnum skráðra fyrirtækja er nú um 45 prósent, það hæsta á heimsvísu. Í öðrum löndum Evrópu hefur þetta hlutfall aftur á móti hækkað afar hægt, eða um 1 prósentustig á ári undanfarinn áratug, og er nú um fimmtungur. Mestar breytingar hafa orðið í þeim löndum sem beitt hafa laga- eða reglusetningu, en einnig hefur orðið verulegur ávinningur af markvissu inngripi viðskiptalífsins sjálfs, s.s. í formi ákvæða í stjórnarháttaleiðbeiningum. Þar sem hvorugu er til að dreifa hafa ekki orðið neinar breytingar. Hér á landi má segja að bæði úrræðin hafi verið nýtt en á árinu 2009 gerðu FKA, Samtök atvinnulífsins og Viðskiptaráð Íslands með sér samning um að fjölga konum í forystusveit íslensks atvinnulífs. Þrátt fyrir að sæmilega hafi gengið að jafna kynjahlutföll í stjórnum stærri fyrirtækja erum við þó varla komin nema hálfa leið, eða tæplega í átt að stefndu marki, í að virkja bæði kynin til forystu í sama mæli. Litlar breytingar hafa orðið á hlutdeild kvenna í stjórnum smærri fyrirtækja. Hún er nú um fjórðungur eða nánast óbreytt frá árinu 2008. Nærri átta af hverjum tíu forstjórum íslenskra fyrirtækja eru karlar. Meðal fyrirtækja á hlutabréfamarkaði er einungis ein kona forstjóri. Þegar litið er á kynjahlutfall í framkvæmdastjórnum sömu fyrirtækja er hlutfall kvenna um 15%, sem er í takt við það sem gerist meðal skráðra evrópskra fyrirtækja. Þessi staða er umhugsunarefni enda getur varla nokkur maður haldið því fram að lágt hlutfall kvenna í stjórnunarstöðum endurspegli hæfni þeirra til að sinna þeim störfum. Þær breytingar sem hafa átt sér stað á samsetningu stjórna stærri fyrirtækja gætu haft áhrif til að jafna hlutfallið til framtíðar litið. Eðlilegt er að búast við því að ein birtingarmynd kynjajafnvægis í stjórnum verði aukinn fjöldi kvenna í framkvæmdastjórnum fyrirtækja. Rannsóknir komandi ára munu varpa ljósi á árangur aukinnar þátttöku kvenna í stjórnum út frá sjónarmiðum rekstrar og stjórnarhátta. Ein mælistika á árangur verður skipan forystu fyrirtækja. Undanfarin ár hefur konum í framkvæmdastjórnum íslenskra fyrirtækja á hlutabréfamarkaði fjölgað heldur hraðar hlutfallslega en meðal sambærilegra evrópskra fyrirtækja. Vísbendingar eru þannig um að stefnt sé í rétta átt, en betur má ef duga skal. Sækja þarf fram af auknum krafti. Lög um kynjakvóta voru visst neyðarúrræði, ætluð sem tímabundin aðgerð til að stuðla að breytingum til framtíðar. Komandi kynslóðum mun sennilegast finnast skrýtið ef konur sjást ekki í stjórnum fyrirtækja. Vonandi mun það gilda um önnur stjórnunarstörf innan fyrirtækja – og að við sjáum miklar breytingar þar líka þegar fram í sækir. Hér verður vitund, umræða og þá ekki síst sameiginlegur áhugi karla og kvenna að stuðla að þeim breytingum sem þörf er á. Alþjóðleg ráðstefna Jafnréttisstofu nk. föstudag, 29. maí, um fjölbreytta forystu í atvinnulífinu er innlegg í umræðuna. Þar leiða saman hesta sína innlendir og erlendir fræðimenn sem og fólk úr íslensku atvinnulífi. Ástæða er til að hvetja forystufólk íslenskra fyrirtækja til að láta sig málið varða. Það ræður framhaldinu.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun