Eiga íþróttagarpar framtíðarinnar að drekka gos og borða ruslfæði? Anna Sigríður Ólafsdóttir og Elísabet Margeirsdóttir skrifar 4. apríl 2018 09:02 Mikill fjöldi barna og unglinga stunda íþróttir á öllum stigum á vegum íþrótta- og ungmennafélaga landsins og er vel þekkt að íþróttaiðkun stuðlar að líkamshreysti, vellíðan og félagslegri hæfni. Stefnur stjórnvalda og íþróttafélaga hafa tekið mið af því að öll börn fái jöfn tækifæri til að stunda íþróttir eða aðrar frístundir. Íþróttir hafa mikið forvarnargildi en rannsóknir á börnum og unglingum sýna almennt jákvæð tengsl á milli íþróttaiðkunar og heilbrigðs lífsstíls. Skipulagðar íþróttir geta því ekki einungis af sér afreksíþróttfólk heldur geta þær haft mótandi áhrif á heilsuhegðun barna og unglinga sem þau munu búa að til framtíðar. Því er spennandi að rannsaka öll þau tækifæri sem felast í því að að efla heilsu ungra einstaklinga í gegnum íþróttaiðkun og tómstundir.Umhverfið mótar heilsuvenjur barna og unglinga Flestir sem stunda íþróttir vita að góð næring skiptir miklu máli fyrir bæði heilsu og árangur. Þegar börn eiga í hlut er nauðsynlegt að leggja áherslu á þá þætti sem hafa jákvæð mótandi áhrif á lífsstíl og heilsuhegðun. Matarumhverfi alls samfélagsins mótar hegðun fólks og hefur sterk áhrif á fæðuval og –venjur. Það er því ógnvænlegt að sjá hversu margar tengingar eru milli íþrótta og óhollustu í formi næringarsnauðra matvæla, gosdrykkja og skyndibita. Það er ekki nýtt að fyrirtæki nýti sér vettvang íþrótta til að hafa áhrif á ímynd vörumerkja sinna. Rannsóknir sýna að með því að tengja íþróttafélög eða íþróttamenn við hvers konar vörur, til dæmis gegnum styrktarsamninga, verður ímynd þessara vara almennt jákvæðari. Meirihluti þeirra fyrirtækja sem tengjast íþróttaviðburðum markaðssetja á þann hátt mat og drykki sem ekki geta talist annað en óhollar vörur og hafa gosdrykkjaframleiðendur verið hvað mest áberandi. Þótt slíkri markaðssetningu sé ekki beint sérstaklega að börnum þá geta þær haft sérstaklega óæskileg áhrif á þau þar sem rannsóknir hafa sýnt að meiri áhrifa gætir á mótun viðhorfa og fæðuvals barna en þeirra sem eldri eru. Þannig er markvisst unnið að því að ná til neytenda framtíðarinnar – og jafnvel verið að móta heilsuhegðun íþróttagarpa næstu kynslóðar.Gosdrykkir geta verið skaðlegir heilsu Flestir vita að neysla sykraðra gosdrykkja er óholl en hún getur meðal annars aukið líkur á sykursýki 2 og offitu. Einnig gefa nýlegar rannsóknir til kynna að neysla gosdrykkja með gervisætu geti haft neikvæð áhrif á efnaskipti líkamans. Gosdrykkjaframleiðendur fegra ímynd sýna með tengingu við íþróttir. Velta má fyrir sér hvort íþróttafólk eða –félög myndu vera tilbúin til að þiggja háar upphæðir frá áfengis- eða tóbaksframleiðendum og tengja ímynd sína opinberlega við þá á sama hátt og enn viðgengst með gosdrykki.Toppurinn að gera samning við gosdrykkjaframleiðanda? Afreksíþróttafólk eru mikilvægar fyrirmyndir fyrir ungmenni og líklega það fólk sem upprennandi íþróttastjörnur líta einna mest upp til. Það er því sorglegt að sjá hvernig íþróttahetjur eru notaðar til að auglýsa óhollustu því þær eiga auðvelt með að fanga athygli barna. Stjórnvöld ásamt íþróttahreyfingunni allri verða að marka sér stefnu í þessum málum og íhuga vel hvaða skilaboð er verið að senda börnum í gegnum íþróttir. Mikilvægt er að átta sig á þeirri miklu samfélagslegu ábyrgð sem við berum gagnvart heilsu og heilsuhegðun ungs fólks. Íþróttagarpar framtíðarinnar eiga betra skilið en að vera stanslaust áreitt með misvísandi skilaboðum þar sem jafnvel stærstu fyrirmyndirnar eru notaðar til að markaðssetja þá óhollustu sem við myndum vilja halda frá börnunum okkar. Nær væri að við legðumst öll á eitt við að auka til muna aðgengi og sýnileika á hollri fæðu og drykkjum. Þannig gæti íþróttahreyfingin gert kröfur um að aðeins séu leyfðir styrktaraðilar sem bjóða hollari valkosti, en til að slíkt geti orðið þarf einnig viðhorfsbreytingu hjá leiðandi fyrirtækjum. Ísland ætti og gæti verið brautryðjandi sem fyrirmynd með það öfluga íþróttafólk sem við eigum. Úr hverju mótum við íþróttagarpa framtíðarinnar?Anna Sigríður Ólafsdóttir, prófessor í næringarfræði og deildarforseti Íþrótta-, tómstunda- og þroskaþjálfadeildar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Elísabet Margeirsdóttir, aðjúnkt í íþróttanæringarfræði við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kveikur brennur út Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir Skoðun Ólafur og Katrín á RÚV Þorvaldur Logason Skoðun Að velja forseta Stefán Bogi Sveinsson Skoðun Gætir þú lifað af örorkubótum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Synjunarvald gegn virkjunum Jón Steinar Gunnlaugsson Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir Skoðun Kennslustund í „selfies“ Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Spurt og svarað um útlendingamál Indriði Stefánsson Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hippókratesareiðurinn þarf að verða að veruleika Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ólafur og Katrín á RÚV Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Úthvíld ríkisstjórn? Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Raforkan er auðlind þjóðarinnar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Að velja forseta Stefán Bogi Sveinsson skrifar Skoðun Biskupskjör: Stuðningsyfirlýsing Hákon Leifsson,Sigrid Rolof skrifar Skoðun Kennslustund í „selfies“ Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Synjunarvald gegn virkjunum Jón Steinar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Dagsbirtan lyftir andanum Hólmfríður Ósmann Jónsdóttir,Hrefna Björg Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Kveikur brennur út Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Gætir þú lifað af örorkubótum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Spurt og svarað um útlendingamál Indriði Stefánsson skrifar Skoðun Jafnaðarmannastefnan – stefna velferðar Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Enn og aftur sumarlokun hjá SÁÁ Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Fjárveitingar til vegamála standast engan samanburð Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Biskupsval Sigfinnur Þorleifsson,Vigfús Bjarni Albertsson skrifar Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson skrifar Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Afkomuviðvörun Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hver er þinn innri áttaviti? Signý Gyða Pétursdóttir skrifar Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Sjá meira
Mikill fjöldi barna og unglinga stunda íþróttir á öllum stigum á vegum íþrótta- og ungmennafélaga landsins og er vel þekkt að íþróttaiðkun stuðlar að líkamshreysti, vellíðan og félagslegri hæfni. Stefnur stjórnvalda og íþróttafélaga hafa tekið mið af því að öll börn fái jöfn tækifæri til að stunda íþróttir eða aðrar frístundir. Íþróttir hafa mikið forvarnargildi en rannsóknir á börnum og unglingum sýna almennt jákvæð tengsl á milli íþróttaiðkunar og heilbrigðs lífsstíls. Skipulagðar íþróttir geta því ekki einungis af sér afreksíþróttfólk heldur geta þær haft mótandi áhrif á heilsuhegðun barna og unglinga sem þau munu búa að til framtíðar. Því er spennandi að rannsaka öll þau tækifæri sem felast í því að að efla heilsu ungra einstaklinga í gegnum íþróttaiðkun og tómstundir.Umhverfið mótar heilsuvenjur barna og unglinga Flestir sem stunda íþróttir vita að góð næring skiptir miklu máli fyrir bæði heilsu og árangur. Þegar börn eiga í hlut er nauðsynlegt að leggja áherslu á þá þætti sem hafa jákvæð mótandi áhrif á lífsstíl og heilsuhegðun. Matarumhverfi alls samfélagsins mótar hegðun fólks og hefur sterk áhrif á fæðuval og –venjur. Það er því ógnvænlegt að sjá hversu margar tengingar eru milli íþrótta og óhollustu í formi næringarsnauðra matvæla, gosdrykkja og skyndibita. Það er ekki nýtt að fyrirtæki nýti sér vettvang íþrótta til að hafa áhrif á ímynd vörumerkja sinna. Rannsóknir sýna að með því að tengja íþróttafélög eða íþróttamenn við hvers konar vörur, til dæmis gegnum styrktarsamninga, verður ímynd þessara vara almennt jákvæðari. Meirihluti þeirra fyrirtækja sem tengjast íþróttaviðburðum markaðssetja á þann hátt mat og drykki sem ekki geta talist annað en óhollar vörur og hafa gosdrykkjaframleiðendur verið hvað mest áberandi. Þótt slíkri markaðssetningu sé ekki beint sérstaklega að börnum þá geta þær haft sérstaklega óæskileg áhrif á þau þar sem rannsóknir hafa sýnt að meiri áhrifa gætir á mótun viðhorfa og fæðuvals barna en þeirra sem eldri eru. Þannig er markvisst unnið að því að ná til neytenda framtíðarinnar – og jafnvel verið að móta heilsuhegðun íþróttagarpa næstu kynslóðar.Gosdrykkir geta verið skaðlegir heilsu Flestir vita að neysla sykraðra gosdrykkja er óholl en hún getur meðal annars aukið líkur á sykursýki 2 og offitu. Einnig gefa nýlegar rannsóknir til kynna að neysla gosdrykkja með gervisætu geti haft neikvæð áhrif á efnaskipti líkamans. Gosdrykkjaframleiðendur fegra ímynd sýna með tengingu við íþróttir. Velta má fyrir sér hvort íþróttafólk eða –félög myndu vera tilbúin til að þiggja háar upphæðir frá áfengis- eða tóbaksframleiðendum og tengja ímynd sína opinberlega við þá á sama hátt og enn viðgengst með gosdrykki.Toppurinn að gera samning við gosdrykkjaframleiðanda? Afreksíþróttafólk eru mikilvægar fyrirmyndir fyrir ungmenni og líklega það fólk sem upprennandi íþróttastjörnur líta einna mest upp til. Það er því sorglegt að sjá hvernig íþróttahetjur eru notaðar til að auglýsa óhollustu því þær eiga auðvelt með að fanga athygli barna. Stjórnvöld ásamt íþróttahreyfingunni allri verða að marka sér stefnu í þessum málum og íhuga vel hvaða skilaboð er verið að senda börnum í gegnum íþróttir. Mikilvægt er að átta sig á þeirri miklu samfélagslegu ábyrgð sem við berum gagnvart heilsu og heilsuhegðun ungs fólks. Íþróttagarpar framtíðarinnar eiga betra skilið en að vera stanslaust áreitt með misvísandi skilaboðum þar sem jafnvel stærstu fyrirmyndirnar eru notaðar til að markaðssetja þá óhollustu sem við myndum vilja halda frá börnunum okkar. Nær væri að við legðumst öll á eitt við að auka til muna aðgengi og sýnileika á hollri fæðu og drykkjum. Þannig gæti íþróttahreyfingin gert kröfur um að aðeins séu leyfðir styrktaraðilar sem bjóða hollari valkosti, en til að slíkt geti orðið þarf einnig viðhorfsbreytingu hjá leiðandi fyrirtækjum. Ísland ætti og gæti verið brautryðjandi sem fyrirmynd með það öfluga íþróttafólk sem við eigum. Úr hverju mótum við íþróttagarpa framtíðarinnar?Anna Sigríður Ólafsdóttir, prófessor í næringarfræði og deildarforseti Íþrótta-, tómstunda- og þroskaþjálfadeildar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Elísabet Margeirsdóttir, aðjúnkt í íþróttanæringarfræði við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar