Hversdagslega streitan Sveinbjörg Júlía Svavarsdóttir og Erna Stefánsdóttir skrifar 24. ágúst 2017 15:16 Nú er að koma sá tími árs að sumarfríum lýkur og hversdagsleikinn tekur við. Foreldrar fara til vinnu, börn að byrja í leikskóla og skóla og margt ungt fólk er að taka sín fyrstu skref á vinnumarkaði að loknu námi. Þessum tíma fylgir því oft mjög mikið álag og þau systkini „Kvíði og Streita“ eiga það til að koma í heimsókn og setjast að, óboðin. Aldrei er eins áberandi en á þessum árstíma hve kröfurnar eru miklar á einstaklinga, bæði börn og fullorðna. Það þarf að takast á við og sanna sig í vinnu, á heimili og í skóla. Sumum finnst þeir jafnvel þurfa að sanna sig fyrir lífinu sjálfu og samfélaginu öllu en vita ekki hvernig.VenjanVið förum út í lífið með ýmiskonar vana í veganesti, sem er misgóður og hollur án þess að hafa alltaf hugmynd um hvaðan hann kemur og viðbrögð okkar verða oft lík því sem við lærðum og sáum sem börn án þess að átta okkur á því.ArfleifðinFélagsleg sýn, sem skilgreind var á áttunda áratug síðustu aldar hefur breytt viðhorfi margra gagnvart einstaklingum með streitu. Hugað er meira að orsökum og hvort um keðjuverkun geti verið að ræða, arfleifð kynslóða, þroskakaferil þeirra og uppeldisskilyrði. Nýjustu rannsóknir sýna fram á mikilvægi tengslamyndunar frá því fyrir fæðingu. Barnið verður fyrir félagslegum áhrifum frá móður og umönnunaraðilum en fyrstu þrjú árin eru mikilvægust varðandi sálfélagslegan þroska. Mörg vandamál eiga því rót í erfiðleikum við tengslamyndun í frumbernsku eða jafnvel til fyrri kynslóða ef keðjuverkandi mynstur hefur ekki verið rofið. Þetta hefur áhrif á getu einstaklinga til að eiga í heilbrigðu parasambandi, að vera uppalendur eða góðir starfsmenn eða bara líða vel í eigin skinni. Einstaklingur sem ekki hefur lært að draga úr streitu í bernsku er í meiri hættu á að verða henni að bráð sem fullorðin manneskja ef ekki er tekið í taumana. Því fyrr sem við áttum okkur á þessu samhengi því auðveldara verður að taka á því og oft þarf einhvern utanaðkomandi til að benda okkur á það.ÁhrifinStreita getur haft áhrif á allt okkar líf, fjölskylduna, börnin, vini, skyldmenni, fyrirtæki og frama okkar, heilsu og andlegan þroska. Ómeðhöndluð streita hefur eyðileggjandi áhrif á okkur sjálf og aðra enn frekar. Mörg okkar komast í þá aðstöðu að þurfa að leita til annarra eftir hjálp. Viðkvæmni eða styrkur til að takast á við streitu er eitt af því sem við tökum með okkur úr bernsku og við förum út í lífið án þess að átta okkur á því eða velta því fyrir okkur. Streita foreldra yfirfærist auðveldlega yfir til barna en lítil börn hafa til að mynda ekki í grunninn getu til að takmarka sína eigin streitu og þurfa til þess hjálp fullorðinna. Ef það er ekki gert þá geta streituvaldar og áhrif streitu fylgt barni til fullorðinsára með tilheyrandi vanda. Slíkt hefur ekki einungis árhrif á einstaklinginn sjálfann heldur allt umhverfi hans hvort sem það eru vinir, fjölskylda eða vinnufélagar.AðstoðinNauðsynlegt er því að hjálpa uppalendum að þekkja steituvalda og streitueinkenni sín og barna sinna þannig að hægt sé að grípa inn í áður en streitan er komin á alvarlegt stig. Þannig verður auðveldara að læra að ná tökum á streitunni, greina streituvalda í eigin lífi og sjá áhrif hennar á heilsu og vellíðan. Aðferðir sem beinast að því að læra að þekkja eigin huga, og þekking sem hjálpar manni að mynda jákvæða huglæga skoðun á sjálfum sér er mjög árángursrík leið til að draga úr streitu. Fagfólk sem vinnur steituvaldandi störf þarf að þekkja eigin streitumörk og streituvalda til þess að geta varið sig fyrir streitunni í umhverfinu. Að öðrum kosti getur myndast keðjuverkun þar sem streita veldur enn meiri streitu. Einnig er nauðsynlegt fyrir fagfólk í heilbrigðis- og félagsþjónustu sem og yfirmenn almennt að þekkja steitueinkenni og álagsþætti þeirra sem til þeirra leita og hafa kunnáttu til að spyrja réttra spurninga. Það er oft ekki nægjanlegt að horfa aðeins á núverandi ástand, stundum þarf að leita lengra og kafa dýpra til þess að geta tekið á hinum raunverulegu orsökum og þar koma fagmenn til skjalanna. Það reynir einnig á þessa aðila að sameina hæfni, hlúa að og örva þá einstaklinga sem þeim tilheyra til að leysa mál í stað þess að vera í togstreitu. Þannig er hægt að hjálpa fólki að sjá bjargir sínar og hvernig hægt er að hafa áhrif með heilbrigðum og lausnarmiðuðum samskiptum hverju sinni. Meðferðaraðilar hafa orðið varir við mikla fjölgun einstaklinga sem glíma við streitu og aðferðir til að takast á við hana eru orðnar fjölbreyttari en áður var. Komið hefur í ljós hve streita hefur gífurleg keðjuverkandi áhrif á einstaklinginn sjálfan, fjölskyldu hans og allt umhverfi hans og getur þannig orðið andlega og heilsufarslega ógnandi ef ekkert er að gert. Við erum einstaklingar með tilfinningar, óskir þrár og þarfir og aðlögun okkar að samfélaginu er ferli þrautseigju og spannar lífshlaup hvers og eins. Það sama gildir um aðlögunarferli að öllum breytingum í lífinu. Við getum haft áhrif á það hvernig samskipti okkar við aðra þróast og haft áhrif á hvernig við vinnum úr keðjuverkandi áhrifum streitunnar í lífi okkar.Höfundar þessarar greinar eru félagsráðgjafi og þroskaþjálfi, sem báðar eru með sérmenntun í fjölskyldumeðferð og starfa sem ráðgjafar hjá Forvörnum ehf.Heimildir:Relier, J. P. (2001). Influence of maternal stress on fetal behavior and brain development. Biology of the Neonate. Your stress is my stress (2014). https://www.mpg.de/research/stress-empathy Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Sjá meira
Nú er að koma sá tími árs að sumarfríum lýkur og hversdagsleikinn tekur við. Foreldrar fara til vinnu, börn að byrja í leikskóla og skóla og margt ungt fólk er að taka sín fyrstu skref á vinnumarkaði að loknu námi. Þessum tíma fylgir því oft mjög mikið álag og þau systkini „Kvíði og Streita“ eiga það til að koma í heimsókn og setjast að, óboðin. Aldrei er eins áberandi en á þessum árstíma hve kröfurnar eru miklar á einstaklinga, bæði börn og fullorðna. Það þarf að takast á við og sanna sig í vinnu, á heimili og í skóla. Sumum finnst þeir jafnvel þurfa að sanna sig fyrir lífinu sjálfu og samfélaginu öllu en vita ekki hvernig.VenjanVið förum út í lífið með ýmiskonar vana í veganesti, sem er misgóður og hollur án þess að hafa alltaf hugmynd um hvaðan hann kemur og viðbrögð okkar verða oft lík því sem við lærðum og sáum sem börn án þess að átta okkur á því.ArfleifðinFélagsleg sýn, sem skilgreind var á áttunda áratug síðustu aldar hefur breytt viðhorfi margra gagnvart einstaklingum með streitu. Hugað er meira að orsökum og hvort um keðjuverkun geti verið að ræða, arfleifð kynslóða, þroskakaferil þeirra og uppeldisskilyrði. Nýjustu rannsóknir sýna fram á mikilvægi tengslamyndunar frá því fyrir fæðingu. Barnið verður fyrir félagslegum áhrifum frá móður og umönnunaraðilum en fyrstu þrjú árin eru mikilvægust varðandi sálfélagslegan þroska. Mörg vandamál eiga því rót í erfiðleikum við tengslamyndun í frumbernsku eða jafnvel til fyrri kynslóða ef keðjuverkandi mynstur hefur ekki verið rofið. Þetta hefur áhrif á getu einstaklinga til að eiga í heilbrigðu parasambandi, að vera uppalendur eða góðir starfsmenn eða bara líða vel í eigin skinni. Einstaklingur sem ekki hefur lært að draga úr streitu í bernsku er í meiri hættu á að verða henni að bráð sem fullorðin manneskja ef ekki er tekið í taumana. Því fyrr sem við áttum okkur á þessu samhengi því auðveldara verður að taka á því og oft þarf einhvern utanaðkomandi til að benda okkur á það.ÁhrifinStreita getur haft áhrif á allt okkar líf, fjölskylduna, börnin, vini, skyldmenni, fyrirtæki og frama okkar, heilsu og andlegan þroska. Ómeðhöndluð streita hefur eyðileggjandi áhrif á okkur sjálf og aðra enn frekar. Mörg okkar komast í þá aðstöðu að þurfa að leita til annarra eftir hjálp. Viðkvæmni eða styrkur til að takast á við streitu er eitt af því sem við tökum með okkur úr bernsku og við förum út í lífið án þess að átta okkur á því eða velta því fyrir okkur. Streita foreldra yfirfærist auðveldlega yfir til barna en lítil börn hafa til að mynda ekki í grunninn getu til að takmarka sína eigin streitu og þurfa til þess hjálp fullorðinna. Ef það er ekki gert þá geta streituvaldar og áhrif streitu fylgt barni til fullorðinsára með tilheyrandi vanda. Slíkt hefur ekki einungis árhrif á einstaklinginn sjálfann heldur allt umhverfi hans hvort sem það eru vinir, fjölskylda eða vinnufélagar.AðstoðinNauðsynlegt er því að hjálpa uppalendum að þekkja steituvalda og streitueinkenni sín og barna sinna þannig að hægt sé að grípa inn í áður en streitan er komin á alvarlegt stig. Þannig verður auðveldara að læra að ná tökum á streitunni, greina streituvalda í eigin lífi og sjá áhrif hennar á heilsu og vellíðan. Aðferðir sem beinast að því að læra að þekkja eigin huga, og þekking sem hjálpar manni að mynda jákvæða huglæga skoðun á sjálfum sér er mjög árángursrík leið til að draga úr streitu. Fagfólk sem vinnur steituvaldandi störf þarf að þekkja eigin streitumörk og streituvalda til þess að geta varið sig fyrir streitunni í umhverfinu. Að öðrum kosti getur myndast keðjuverkun þar sem streita veldur enn meiri streitu. Einnig er nauðsynlegt fyrir fagfólk í heilbrigðis- og félagsþjónustu sem og yfirmenn almennt að þekkja steitueinkenni og álagsþætti þeirra sem til þeirra leita og hafa kunnáttu til að spyrja réttra spurninga. Það er oft ekki nægjanlegt að horfa aðeins á núverandi ástand, stundum þarf að leita lengra og kafa dýpra til þess að geta tekið á hinum raunverulegu orsökum og þar koma fagmenn til skjalanna. Það reynir einnig á þessa aðila að sameina hæfni, hlúa að og örva þá einstaklinga sem þeim tilheyra til að leysa mál í stað þess að vera í togstreitu. Þannig er hægt að hjálpa fólki að sjá bjargir sínar og hvernig hægt er að hafa áhrif með heilbrigðum og lausnarmiðuðum samskiptum hverju sinni. Meðferðaraðilar hafa orðið varir við mikla fjölgun einstaklinga sem glíma við streitu og aðferðir til að takast á við hana eru orðnar fjölbreyttari en áður var. Komið hefur í ljós hve streita hefur gífurleg keðjuverkandi áhrif á einstaklinginn sjálfan, fjölskyldu hans og allt umhverfi hans og getur þannig orðið andlega og heilsufarslega ógnandi ef ekkert er að gert. Við erum einstaklingar með tilfinningar, óskir þrár og þarfir og aðlögun okkar að samfélaginu er ferli þrautseigju og spannar lífshlaup hvers og eins. Það sama gildir um aðlögunarferli að öllum breytingum í lífinu. Við getum haft áhrif á það hvernig samskipti okkar við aðra þróast og haft áhrif á hvernig við vinnum úr keðjuverkandi áhrifum streitunnar í lífi okkar.Höfundar þessarar greinar eru félagsráðgjafi og þroskaþjálfi, sem báðar eru með sérmenntun í fjölskyldumeðferð og starfa sem ráðgjafar hjá Forvörnum ehf.Heimildir:Relier, J. P. (2001). Influence of maternal stress on fetal behavior and brain development. Biology of the Neonate. Your stress is my stress (2014). https://www.mpg.de/research/stress-empathy
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun