Skoðun

Samskipti ríkis og ríkiskirkju

Valgarður Guðjónsson skrifar
Umræðan um stöðu ríkiskirkjunnar er satt best að segja orðin frekar þreytandi. Margir talsmenn kirkjunnar virðast fastir í rangfærslum og villandi málflutningi.

Það eru alveg til rök með því fyrirkomulagi að hafa þjóðkirkju, að mínu viti eru það ekki góð rök og mótrökin eru talsvert sterkari. En það er sjálfsagt að ræða málið. Það má líka rökræða hvernig við vindum ofan af þessu ólánsfyrirkomulagi án þess að koma illa við þá sem hafa valið sér starfsvettvang að gefnum ákveðnum forsendum.

En það er vonlaust að rökræða við fólk sem er fast í rangfærslum og skrifar langar blaðagreinar, annaðhvort án þess að hafa fyrir því að kynna sér grundvallaratriði málsins – nú eða hefur kynnt sér þau og ákveður að fara vísvitandi með rangt mál.

Prestur þjóðkirkjunnar hefur síðustu vikur skrifað greinaröð í Fréttablaðið um ríki og kirkju, greinar sem byggja á rangfærslum, villandi framsetningu og aukaatriðum.

Kirkjan hafi afhent jarðir

Kirkjan leggur mikla áherslu á að hún hafi „afhent“ ríkissjóði einhverjar (ótilgreindar) jarðir 1907 og síðan gert samkomulag 90 árum seinna um framkvæmd þessarar afhendingar. Gallinn við þennan málflutning er að fyrir 1874 var ekki trúfrelsi á Íslandi, allir Íslendingar voru því eigendur jarðanna og kirkjan var því að afhenda upphaflegum eigendum jarðirnar. Og fær árlegar greiðslur á móti!

Arður af jörðum

Prestur heldur því fram að ríkið hirði arð af áður nefndum eignum sem komi á móti greiðslum til kirkjunnar. Getur hann sýnt hvaða arð ríkissjóður hefur af þeim jörðum sem kirkjan „afhenti“ ríkissjóði?

Mig grunar að það geti verið erfitt. Það er vegna þess að ekki er tilgreint nákvæmlega í samkomulaginu um hvaða jarðir er að ræða. Það er því erfitt að fullyrða nokkuð um verðmæti þeirra, hvað þá mögulegan arð.

Þá má spyrja hvaða arð kirkjan hafði af þessum jörðum á meðan hún taldi sig eiga þær? Ef það var nóg til að standa undir þessum launagreiðslum, hvers vegna hélt kirkjan ekki í þessar eignir? Getur hugsast að ríkið hafi einmitt tekið þetta á sig vegna þess að eignirnar stóðu ekki undir launagreiðslum?

Samkomulagið fól svo í sér að á móti greiddi ríkissjóður laun fjölda starfsmanna kirkjunnar um ókomna framtíð.

Trúlausir greiða meðlimameðlag

Það er vinsæl, lífseig og síendurtekin rangfærsla að einungis meðlimir kirkjunnar greiði svokölluð „sóknargjöld“ sem ríkið innheimti og greiði svo til kirkjunnar. Þetta er rangt. Það greiða allir jafnt í ríkissjóð, hvort sem þeir tilheyra ríkiskirkjunni, öðru lífsskoðunarfélagi eða eru utan trúfélaga.

Ríkissjóður greiðir lífsskoðunarfélögum „meðlimameðlag“ eftir fjölda. Þetta er augljóst ef tekjur og gjöld ríkisins eru skoðuð, enda hefur fjármálaráðherra nýlega staðfest þetta og meira að segja í greinargerð Biskupsstofu kemur þetta skýrt fram.

Lokuð sumum

Önnur bábilja sem klifað er á er að ríkiskirkjan sé öllum opin. Þetta er einnig rangt. Næg staðfest dæmi eru um að kirkjan hefur neitað fólki um þjónustu vegna trúarskoðana, kynhneigðar og jafnvel óskilgreindrar sérvisku einstakra presta. Svo rammt kveður að þessu að kirkjan þykist hafa „helgað sér“ annarra eignir og neitað eigendum um afnot af þeim.

Fyrirkomulag í öðrum löndum

Prestur fjallar í löngu máli um fyrirkomulag kirkjumála í öðrum löndum, en nefnir ekki að aðeins í örfáum löndum er sambærilegt fyrirkomulag og á Íslandi, þ.e.a.s. í Bretlandi, Danmörku, Grikklandi og á Möltu. Hann leggur út af tilvísun í athugasemd sem ég setti inn á spjallsíðu Vantrúar þar sem ég segi að í flestum löndum gangi vel að vera án þjóðkirkju (hann vitnar til ummæla minna í gæsalöppum en hefur samt ekki nákvæmlega rétt eftir). Prestur takmarkar sína umræðu við ríki Evrópusambandsins, skoðar ekki einu sinni Evrópu alla, hvað þá aðrar heimsálfur og nefnir svo örfá dæmi. Hann sleppir lykilatriðum og vísar í einhverjar yfirlýsingar sem hafa ekkert með framkvæmd samskipta að gera.

Eftir stendur að það var hárrétt hjá mér að fyrirkomulag trúfélaga er í flestum tilfellum ólíkt því sem það er á Íslandi, meira að segja langflestum.

Ríkiskirkja

Einhverra hluta vegna er kirkjan svo viðkvæm fyrir því að vera skilgreind sem ríkisstofnun og talar óljóst um að það hafi nú einhver aðskilnaður ríkis og kirkju átt sér stað. Með sömu hártogunum má halda því fram að allar stofnanir ríkisins hafi verið skildar frá ríkinu.

En kirkja er ríkiskirkja á meðan

- hún er á fjárlögum

- starfsmenn hennar eru opinberir starfsmenn og um þá gilda sömu lög og reglur

Þá er ágætt að hafa í huga smáatriði eins og leyfi kirkjunnar til að kaupa áfengi á sömu kjörum og sendiráð, að prestar telja sig geta nýtt sér samninga ríkisins til tækjakaupa og yfirmaður hennar ferðast á diplómatapassa!

Kannski á þessi árátta rætur að rekja í einhvers konar draum um að fá að vera ríki í ríkinu. Þess er skemmst að minnast að kirkjan hunsaði til skamms tíma lög um jafnrétti og hún telur það innanhússmál að grunur leiki á að starfsmenn hennar telji ekki allar tekjur fram til skatts.

Breytingar

Að lokum vil ég nefna þá fullyrðingu að þeir sem vilja breytingar vilji þær eingöngu breytinganna vegna. Þetta er augljóslega rangt hverjum þeim sem hefur haft fyrir því að kynna sér málflutning þeirra sem vilja breytingar.

Ég vil til að mynda breyta þessu fyrirkomulagi vegna þess að

- ríkisrekið trúfélag er tímaskekkja á tuttugustu og fyrstu öldinni

- trúmál er einkamál hvers og eins

- samningur um jarðir og laun kirkjunnar þjóna stenst enga skoðun

- á meðan skorið er niður í lífsnauðsynlegri heilbrigðisþjónustu er fráleitt að auka greiðslur til stofnunar sem byggir á hindurvitnum

- sálfræðiaðstoð er miklu betur komin í höndum þeirra sem hafa lokið háskólaprófi í faginu en þeirra sem hafa kannski setið eitt námskeið

- kirkjan rukkar hvort sem er um alla þjónustu




Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×