Brjótum ekki hvert annað Sólveig Rós skrifar 28. nóvember 2015 07:00 Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Sjá meira
Þegar flestir heyra hugtakið kynbundið ofbeldi rennur hugurinn til ofbeldis karla gegn konum. Það er mjög skiljanlegt enda slíkt ofbeldi gífurlegt vandamál bæði á heimsvísu og á Íslandi. Sögur þeirra hundraða kvenna sem hafa deilt reynslu sinni af kynferðislegu ofbeldi á undanförnum misserum sýna það. Okkur er þó enginn greiði gerður með að einblína um of á þessa tegund kynbundins ofbeldis. Þá yfirsést okkur ýmislegt sem einnig þarfnast athygli. Tökum dæmi: Kona beitt kynferðisofbeldi. Hommi laminn fyrir utan skemmtistað. Lesbíu nauðgað til að „laga hana”. Trans kona myrt fyrir að vera sú sem hún er. Intersex barn sett í ónauðsynlega kynfæraaðgerð. Trans unglingi neitað um hormónameðferð. Óléttri konu neitað um fóstureyðingu. Strákur lagður í einelti fyrir að vera ekki nógu karlmannlegur. Tvíkynhneigðum karlmanni sagt að hætta þessu rugli, hann sé bara hommi. Kynsegin manneskja er miskynjuð. Nektarmyndum dreift af unglingsstúlku án hennar samþykkis. Trans manneskja neydd í ófrjósemisaðgerð til að fá kyn sitt viðurkennt af yfirvöldum. Karlkyns þolanda kynferðisofbeldis ekki trúað því „karlar vilja alltaf kynlíf”. Trans kona útilokuð úr kvennarými því hún er ekki „alvöru” kona. Allt ofbeldi sem beinist gegn einstaklingum vegna kyns þeirra eða á rætur sínar að rekja í valdaójafnvægi kynja má kalla kynbundið ofbeldi. Þegar við horfum á kyn í víðu samhengi svo það taki til þeirra væntinga sem eru gerðar til hvers kyns þá getur það þýtt ansi margt. Með þessu er þó ekki verið að útvatna hugtakið kynbundið ofbeldi. Þvert á móti getum við skilið það betur og þar af leiðandi betur tekist á við það ef við skoðum það frá fleiri hliðum. Dæmin hér að ofan eru framin af einstaklingum eða stofnunum og eru allt frá því að vera aðfinnslur og yfir í mjög gróf brot, en öll tengjast þau. Rauði þráðurinn er að þegar einstaklingar voga sér út fyrir þann litla kassa sem hefðbundin karlmennska eða hefðbundinn kvenleiki boðar þá eykst hættan á ofbeldi. En ekki bara þá: þau sem halda sig samviskusamlega í sínum kassa eiga einnig á hættu ofbeldi, sérstaklega ef sá kassi er neðarlega í valda- og virðingarstiga kynjakerfisins. Við búum við ótal reglur - skrifaðar og óskrifaðar - sem segja okkur hvernig við eigum að haga okkur, klæðast, elska, fjölga okkur, tala og vera, eftir því hvaða kyni okkur var úthlutað við fæðingu. Fæst náum við að fara eftir þeim öllum. Sum okkar finna sér góðan samastað langt frá þessum væntingum en mörg okkar taka þátt í því að passa að vinir okkar, samstarfsfélagar og sérstaklega börnin okkar séu nú örugglega í sínum kassa. Þetta heitir drusluskömmun, hinseginfælni, transfóbía. „Vertu nú dálítið dömuleg,“ „strákar gráta ekki,“ „bíddu, ertu karl eða kona?“ Öflugustu verkfærin eru þöggun og skömm. Þegar við breytum valdahlutföllunum milli kynjanna í víðu samhengi þá kollvörpum við grundvelli kynbundins ofbeldis. Kynfrjálsara samfélag er okkur öllum í hag. Margbreytileiki okkar er ekki vandamál. Kassarnir eru vandamálið. Brjótum þá en ekki hvert annað. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun