Landbúnaðarbyltingin ekki ákvörðun Ólafur Halldórsson skrifar 23. október 2014 07:00 17. október birtist pistill í Fréttablaðinu eftir Sif Sigmarsdóttur undir heitinu I'll be back. Ágætur pistill eins og endranær frá Sif. En það er eitt atriði í pistlinum sem gæti valdið misskilningi. Vitnað er til ísraelska sagnfræðingsins Yuval Noah Harari, sem notar stundum sterka pensildrætti til að leggja áherslu á mál sitt. Hann heldur því til dæmis fram: að mannfólkið sé vistfræðilegir fjöldamorðingjar, að mannfólkið muni fljótlega hverfa (breytast í eitthvað annað) og að landbúnaðarbyltingin hafi verið stærstu prettir sögunnar – að hveitið hafi tamið manneskjurnar en ekki öfugt. Þessi mælskulist minnir á annan fræðimann sem sló í gegn á ritvellinum, Richard Dawkins. Hann talaði til dæmis um genin sjálfselsku. Með því átti hann ekki við að genin hefðu sjálfstæðar meiningar, en honum tókst að vekja athygli með þessu orðalagi. Í pistli Sifjar segir sem sé á einum stað: Þrátt fyrir að landbúnaðarbyltingin sé lofuð í sögubókum sem ein mesta framför mannkynsins er hún ein stærstu mistök sögunnar. Þessu heldur ísraelski sagnfræðingurinn Yuval Noah Harari fram… Sú fullyrðing að landbúnaðarbyltingin sé ein mesta framför mannkynsins er sjaldséð í bókum á Vesturlöndum síðustu áratugi. Yfirleitt er fjallað um landbúnaðarbyltinguna sem staðreynd sem hafði ákveðnar orsakir og afleiðingar. Og þegar sagt er að landbúnaðarbyltingin sé ein mestu mistök sögunnar, sem reyndar hefur heyrst frá ýmsum undanfarin ár, þá er það harla ónákvæmt orðalag vegna þess að forsenda fyrir mistökum er ákvörðun. Og það tók enginn ákvörðun um landbúnaðarbyltinguna.Lífsháttabreyting Í stuttu máli: Hin svonefnda landbúnaðarbylting við lok síðasta jökulskeiðs var lífsháttabreyting sem varð ekki í einni svipan, og var ekki heldur sérstök eða kærkomin „uppfinning“. Hún kom til sögunnar þegar útbreiðsla dýra breyttist og gróðurbelti færðust til. Akuryrkjunni fylgdi meira erfiði, lengri vinnudagar og minna frelsi en líf veiðimanna og safnara hafði boðið upp á. Við upphaf landbúnaðarbyltingarinnar voru vistkerfin einfölduð stórlega vegna þess að fólk valdi til nytja vissar tegundir jurta og dýra og útilokaði aðrar. Mannfólkið reiddi sig á hjarðdýr og plöntur sem mynda þéttar breiður, til dæmis hveitiplöntuna og aðrar korntegundir. Þegar mannfólkið tamdi umhverfi sitt, plöntur og dýr og fór að búa í þéttbýli sem krafðist ýmiss konar umgengnisreglna og sjálfsstjórnar, tamdi það sjálft sig í leiðinni. Maðurinn er í þeim skilningi best tamda dýr jarðar. Með landbúnaðinum komu til sögunnar þéttbýli, auðsöfnun, strit og sællífi, stéttaskipting, skrásetning, sérhæfð störf, fjölbreyttur tækjabúnaður og nýir sjúkdómar í miklu úrvali. Landbúnaðarbyltingin hefur mikið verið rannsökuð af fræðifólki og því er allmikið vitað um þessa lífsháttabreytingu. Dæmi um splunkunýtt rit þar sem fjallað er um landbúnaðarbyltinguna af yfirvegun er The Story of the Human Body, eftir Daniel Lieberman, prófessor við Harvardháskóla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson Skoðun Opið bréf forsetaefna til Útvarpsstjóra Ellefu forsetaefni Skoðun Villir á sér heimildir Jón Steinar Gunnlaugsson Skoðun Kaldhæðni Katrínar Kristján Hreinsson Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Flestir munu kjósa Katrínu Jakobsdóttur, beint eða óbeint, ef… Reynir Böðvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir skrifar Skoðun Verndari samfélagssáttmálans Ásdís Hanna Pálsdóttir skrifar Skoðun Ég treysti dómgreind Katrínar Eydís Aðalbjörnsdóttir skrifar Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hvern ætlar þú að kjósa? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Opið bréf forsetaefna til Útvarpsstjóra Ellefu forsetaefni skrifar Skoðun Það er einfalt að vera kosningastjóri Höllu Tómasdóttur Vigdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Villir á sér heimildir Jón Steinar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Kaldhæðni Katrínar Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það á að kjósa með Exi Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Það er nú bara þannig með hann Jón... Hjördís Sjafnar Ingimundardóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta. Eiríkur Finnur Greipsson skrifar Skoðun Óvelkomið Evrópumet Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Flestir munu kjósa Katrínu Jakobsdóttur, beint eða óbeint, ef… Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Breiðar axlir og stór hjörtu Ingunn Rós Kristjánsdóttir ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson skrifar Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks skrifar Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Kjartan Ólafsson skrifar Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir skrifar Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir skrifar Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun „Nema í alveg sérstökum tilvikum“ Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Forseti Íslands – Katrín Jakobsdóttir Guðjón Þórir Sigfússon skrifar Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Sjá meira
17. október birtist pistill í Fréttablaðinu eftir Sif Sigmarsdóttur undir heitinu I'll be back. Ágætur pistill eins og endranær frá Sif. En það er eitt atriði í pistlinum sem gæti valdið misskilningi. Vitnað er til ísraelska sagnfræðingsins Yuval Noah Harari, sem notar stundum sterka pensildrætti til að leggja áherslu á mál sitt. Hann heldur því til dæmis fram: að mannfólkið sé vistfræðilegir fjöldamorðingjar, að mannfólkið muni fljótlega hverfa (breytast í eitthvað annað) og að landbúnaðarbyltingin hafi verið stærstu prettir sögunnar – að hveitið hafi tamið manneskjurnar en ekki öfugt. Þessi mælskulist minnir á annan fræðimann sem sló í gegn á ritvellinum, Richard Dawkins. Hann talaði til dæmis um genin sjálfselsku. Með því átti hann ekki við að genin hefðu sjálfstæðar meiningar, en honum tókst að vekja athygli með þessu orðalagi. Í pistli Sifjar segir sem sé á einum stað: Þrátt fyrir að landbúnaðarbyltingin sé lofuð í sögubókum sem ein mesta framför mannkynsins er hún ein stærstu mistök sögunnar. Þessu heldur ísraelski sagnfræðingurinn Yuval Noah Harari fram… Sú fullyrðing að landbúnaðarbyltingin sé ein mesta framför mannkynsins er sjaldséð í bókum á Vesturlöndum síðustu áratugi. Yfirleitt er fjallað um landbúnaðarbyltinguna sem staðreynd sem hafði ákveðnar orsakir og afleiðingar. Og þegar sagt er að landbúnaðarbyltingin sé ein mestu mistök sögunnar, sem reyndar hefur heyrst frá ýmsum undanfarin ár, þá er það harla ónákvæmt orðalag vegna þess að forsenda fyrir mistökum er ákvörðun. Og það tók enginn ákvörðun um landbúnaðarbyltinguna.Lífsháttabreyting Í stuttu máli: Hin svonefnda landbúnaðarbylting við lok síðasta jökulskeiðs var lífsháttabreyting sem varð ekki í einni svipan, og var ekki heldur sérstök eða kærkomin „uppfinning“. Hún kom til sögunnar þegar útbreiðsla dýra breyttist og gróðurbelti færðust til. Akuryrkjunni fylgdi meira erfiði, lengri vinnudagar og minna frelsi en líf veiðimanna og safnara hafði boðið upp á. Við upphaf landbúnaðarbyltingarinnar voru vistkerfin einfölduð stórlega vegna þess að fólk valdi til nytja vissar tegundir jurta og dýra og útilokaði aðrar. Mannfólkið reiddi sig á hjarðdýr og plöntur sem mynda þéttar breiður, til dæmis hveitiplöntuna og aðrar korntegundir. Þegar mannfólkið tamdi umhverfi sitt, plöntur og dýr og fór að búa í þéttbýli sem krafðist ýmiss konar umgengnisreglna og sjálfsstjórnar, tamdi það sjálft sig í leiðinni. Maðurinn er í þeim skilningi best tamda dýr jarðar. Með landbúnaðinum komu til sögunnar þéttbýli, auðsöfnun, strit og sællífi, stéttaskipting, skrásetning, sérhæfð störf, fjölbreyttur tækjabúnaður og nýir sjúkdómar í miklu úrvali. Landbúnaðarbyltingin hefur mikið verið rannsökuð af fræðifólki og því er allmikið vitað um þessa lífsháttabreytingu. Dæmi um splunkunýtt rit þar sem fjallað er um landbúnaðarbyltinguna af yfirvegun er The Story of the Human Body, eftir Daniel Lieberman, prófessor við Harvardháskóla.
Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar