Pisa-skelkur Guðmundur Andri Thorsson skrifar 9. desember 2013 07:00 Eins og kunnugt er birtist sjálfsvitund þessa þjóðarkrílis ýmist í formi oflætis eða vanmetakenndar. Annaðhvort tala menn eins og Íslendingar séu frumkvöðlar allra hluta í fararbroddi á heimsvísu – eða einstök flón. Við erum hvorugt.Leiðinlegri skóla? Skelkurinn í bringunni að þessu sinni er ný könnun kennd við Pisa og leiðir í ljós að skólabörn á Íslandi dragast aftur úr jafnöldrum sínum í öðrum löndum í lestri, lestrarskilningi og stærðfræði. Einkum eru það eins og fyrri daginn blessaðir drengirnir okkar sem þykja standa sig frámunalega illa, sérstaklega í lestrarskilningi. Sumir segja að þessi könnun mæli ekki neitt sem máli skipti – bara einhverja gamaldags hæfni sem ekki reyni á í nútímasamfélagi þar sem tölvulæsi og útsjónarsemi sé mikilvægari og meira sé um vert að börnunum líði almennt vel og dregið hafi stórlega úr einelti. Aðrir eru ókátari og hafa mörg orð um að nú þurfi að auka aga í skóla; gera skólann leiðinlegri og erfiðari; það vanti meira stagl, helst að innleiða kverið gamla á ný með hundraðogelleftu meðferðinni. Líka hafa heyrst skýringar þess efnis að börn nái ekki eðlilegum málþroska því þau séu of lengi og of ung og of mörg saman á leikskólum á máltökuskeiðinu og heyri einfaldlega ekki nægilega mikið talað til þess að ná eðlilegum málþroska. Eitthvað er að minnsta kosti ekki eins og það á að vera. Ekki verður undan því litið að vaxandi lestrarerfiðleikar eru töluvert áhyggjuefni. Það kann að vera þjóðsaga að Íslendingar hafi verið upp til hópa læsir hér um aldir, en sagnaþjóð hafa þeir þó verið frá fyrstu tíð og sagnamennskan mikilvægur þáttur í sjálfsmynd og réttlætingu þjóðarinnar fyrir því að vera til ásamt annarri þeirri menningarstarfsemi sem útvarpsstjóri er farinn að skilgreina sem sérvisku. Sagnamennskan er þó ekki endilega bundin við bókina, eins og við þekkjum og kann að lifa hana af, rétt eins og hún lifði það af þegar bókin kom til sögunnar. Hitt varðar ekki síður miklu, að vondur lestrarskilningur kann að bitna á fólki og almennum skilningi í samfélaginu. Lestur er nefnilega gagnleg aðferð við að afla sér upplýsinga og skilja margbrotinn veruleika, brjóta til mergjar, hugsa. Það er slæmt að skilja ekki tiltölulega einfaldan texta og þótt viðkomandi einstaklingur geti að sjálfsögðu spjarað sig vel og átt gott og gjöfult líf án þess að lesa stafkrók, þá getur ólæsi leitt til þess að fólk dragist aftur úr öðrum á ýmsan hátt. Er nokkuð of lítið lesið á heimilum landsmanna? Skyldi það vera algengt að börn sjái foreldra sína aldrei opna bók? Ætli séu mörg heimili þar sem bækur eru ekki hafðar í skápum sem stofustáss? Fá börn skilaboð að heiman um að vert sé að lesa? Er það forsvaranlegt að eftirláta kennurunum það einvörðungu að sjá til þess að börnin tileinki sér bókmenningu og lestur?Gildi menntunar? Og stundum sækja á mann grunsemdir. Stundum hvarflar að manni að hér ríki viss tvískinnungur í menntamálum. Stjórnmálamennirnir okkar tala í ræðum sínum um gildi menntunar og nauðsyn þess að auka menntun hér og efla hana á alla lund. En er æðri menntun mikils metin í íslensku samfélagi – í rauninni? Fólk á miðjum aldri kannast allt við sögur af krökkum – iðulega strákum – sem hættu í skóla snemma og fóru út í atvinnulífið og voru komnir í einbýlishús í Grafarvogi eða Garðabæ milli tvítugs og þrítugs með bílaflotann í hlaðinu meðan langskólagengin skólasystkini hírðust í leiguherbergjum við rýran kost á rándýrum námslánum, fóru svo að vinna við starf sem þau höfðu menntað sig til og urðu ekki hálfdrættingar á við þá stuttskólagengnu sem ásamt lögfræðingum stjórna landinu sem kunnugt er. Ofan á þetta lélega kaup menntafólks bætist svívirðilegt verð á mat og öðrum nauðsynjum í þessu landi þar sem krónan nýtur ámóta helgi og lóan. Getur verið að strákarnir séu sumir hverjir geymdir í skólanum meðan þess er beðið að skyldunni ljúki og þeir geti farið að skaffa og vera eins og menn? Er hugsanlegt að þeir fái úr umhverfi sínu skilaboð þess efnis að menntun sé ekki bráðnauðsynleg til að komast áfram í lífinu – öllu fremur til trafala? Og séð sé í gegnum fingur við þá með bága frammistöðu í greinum á borð við lestur? Og þá hin – unga fólkið sem hyggur á menntun á ólíkum sviðum fræða og lista, líknar og umönnunar, tækni og vísinda: fær það kannski bein og óbein skilaboð um þessar mundir frá stjórnvöldum um að hypja sig? Ekki sé brýn þörf fyrir framlag þess. Það sem það fáist við sé kannski ágætt og jafnvel skemmtileg sérviska en ekki sé ástæða til að launa það sérstaklega umfram til dæmis skúringar eða húsvörslu. Í Laxdæla sögu segir sá norski höfðingi Ketill flatnefur um Ísland: „Í þá veiðistöð fer ég aldrei.“ Stundum finnst manni eins og verið sé leynt og ljóst að breyta samfélaginu okkar í þess háttar stað þar sem fáir höfðingjar eiga auðlindir en fjöldinn sé illa launaður og reynt sé að halda honum illa upplýstum. Þá er þess skammt að bíða að margt af okkar unga og besta fólki taki undir með Katli þegar það lítur hingað frá löndum þar sem menntun og menning er í hávegum höfð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Eins og kunnugt er birtist sjálfsvitund þessa þjóðarkrílis ýmist í formi oflætis eða vanmetakenndar. Annaðhvort tala menn eins og Íslendingar séu frumkvöðlar allra hluta í fararbroddi á heimsvísu – eða einstök flón. Við erum hvorugt.Leiðinlegri skóla? Skelkurinn í bringunni að þessu sinni er ný könnun kennd við Pisa og leiðir í ljós að skólabörn á Íslandi dragast aftur úr jafnöldrum sínum í öðrum löndum í lestri, lestrarskilningi og stærðfræði. Einkum eru það eins og fyrri daginn blessaðir drengirnir okkar sem þykja standa sig frámunalega illa, sérstaklega í lestrarskilningi. Sumir segja að þessi könnun mæli ekki neitt sem máli skipti – bara einhverja gamaldags hæfni sem ekki reyni á í nútímasamfélagi þar sem tölvulæsi og útsjónarsemi sé mikilvægari og meira sé um vert að börnunum líði almennt vel og dregið hafi stórlega úr einelti. Aðrir eru ókátari og hafa mörg orð um að nú þurfi að auka aga í skóla; gera skólann leiðinlegri og erfiðari; það vanti meira stagl, helst að innleiða kverið gamla á ný með hundraðogelleftu meðferðinni. Líka hafa heyrst skýringar þess efnis að börn nái ekki eðlilegum málþroska því þau séu of lengi og of ung og of mörg saman á leikskólum á máltökuskeiðinu og heyri einfaldlega ekki nægilega mikið talað til þess að ná eðlilegum málþroska. Eitthvað er að minnsta kosti ekki eins og það á að vera. Ekki verður undan því litið að vaxandi lestrarerfiðleikar eru töluvert áhyggjuefni. Það kann að vera þjóðsaga að Íslendingar hafi verið upp til hópa læsir hér um aldir, en sagnaþjóð hafa þeir þó verið frá fyrstu tíð og sagnamennskan mikilvægur þáttur í sjálfsmynd og réttlætingu þjóðarinnar fyrir því að vera til ásamt annarri þeirri menningarstarfsemi sem útvarpsstjóri er farinn að skilgreina sem sérvisku. Sagnamennskan er þó ekki endilega bundin við bókina, eins og við þekkjum og kann að lifa hana af, rétt eins og hún lifði það af þegar bókin kom til sögunnar. Hitt varðar ekki síður miklu, að vondur lestrarskilningur kann að bitna á fólki og almennum skilningi í samfélaginu. Lestur er nefnilega gagnleg aðferð við að afla sér upplýsinga og skilja margbrotinn veruleika, brjóta til mergjar, hugsa. Það er slæmt að skilja ekki tiltölulega einfaldan texta og þótt viðkomandi einstaklingur geti að sjálfsögðu spjarað sig vel og átt gott og gjöfult líf án þess að lesa stafkrók, þá getur ólæsi leitt til þess að fólk dragist aftur úr öðrum á ýmsan hátt. Er nokkuð of lítið lesið á heimilum landsmanna? Skyldi það vera algengt að börn sjái foreldra sína aldrei opna bók? Ætli séu mörg heimili þar sem bækur eru ekki hafðar í skápum sem stofustáss? Fá börn skilaboð að heiman um að vert sé að lesa? Er það forsvaranlegt að eftirláta kennurunum það einvörðungu að sjá til þess að börnin tileinki sér bókmenningu og lestur?Gildi menntunar? Og stundum sækja á mann grunsemdir. Stundum hvarflar að manni að hér ríki viss tvískinnungur í menntamálum. Stjórnmálamennirnir okkar tala í ræðum sínum um gildi menntunar og nauðsyn þess að auka menntun hér og efla hana á alla lund. En er æðri menntun mikils metin í íslensku samfélagi – í rauninni? Fólk á miðjum aldri kannast allt við sögur af krökkum – iðulega strákum – sem hættu í skóla snemma og fóru út í atvinnulífið og voru komnir í einbýlishús í Grafarvogi eða Garðabæ milli tvítugs og þrítugs með bílaflotann í hlaðinu meðan langskólagengin skólasystkini hírðust í leiguherbergjum við rýran kost á rándýrum námslánum, fóru svo að vinna við starf sem þau höfðu menntað sig til og urðu ekki hálfdrættingar á við þá stuttskólagengnu sem ásamt lögfræðingum stjórna landinu sem kunnugt er. Ofan á þetta lélega kaup menntafólks bætist svívirðilegt verð á mat og öðrum nauðsynjum í þessu landi þar sem krónan nýtur ámóta helgi og lóan. Getur verið að strákarnir séu sumir hverjir geymdir í skólanum meðan þess er beðið að skyldunni ljúki og þeir geti farið að skaffa og vera eins og menn? Er hugsanlegt að þeir fái úr umhverfi sínu skilaboð þess efnis að menntun sé ekki bráðnauðsynleg til að komast áfram í lífinu – öllu fremur til trafala? Og séð sé í gegnum fingur við þá með bága frammistöðu í greinum á borð við lestur? Og þá hin – unga fólkið sem hyggur á menntun á ólíkum sviðum fræða og lista, líknar og umönnunar, tækni og vísinda: fær það kannski bein og óbein skilaboð um þessar mundir frá stjórnvöldum um að hypja sig? Ekki sé brýn þörf fyrir framlag þess. Það sem það fáist við sé kannski ágætt og jafnvel skemmtileg sérviska en ekki sé ástæða til að launa það sérstaklega umfram til dæmis skúringar eða húsvörslu. Í Laxdæla sögu segir sá norski höfðingi Ketill flatnefur um Ísland: „Í þá veiðistöð fer ég aldrei.“ Stundum finnst manni eins og verið sé leynt og ljóst að breyta samfélaginu okkar í þess háttar stað þar sem fáir höfðingjar eiga auðlindir en fjöldinn sé illa launaður og reynt sé að halda honum illa upplýstum. Þá er þess skammt að bíða að margt af okkar unga og besta fólki taki undir með Katli þegar það lítur hingað frá löndum þar sem menntun og menning er í hávegum höfð.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun