Brugðist við gagnrýni Haukur Sigurðsson skrifar 24. september 2013 06:00 Nú í sumar kom út veglegt rit sem ber heitið Í spor Jóns lærða, ritstjóri er Hjörleifur Guttormsson og útgefandi Hið íslenska bókmenntafélag. Höfundar eru margir, sem getur verið varhugavert en er í raun hér mjög eftir lífi og verkum Jóns sjálfs, sem var sannkallaður fjölfræðingur og lífsaðstæður hans fjölbreyttar. Við fáum hér yfirlit um ævi Jóns og verk hans. Hvar hann hafi dvalið og búið og þeim greinum fylgja skilmerkileg kort með bæjarmerkingum. Við fáum að vita að hann var náttúrufræðingur og með mikinn áhuga á álfum. Sýnishorn úr verkum Jóns gefur að líta. Hann er kirkjuskreytingarmaður á Hjaltastaðakirkju fyrir austan og fróðleg frásögn er af leit og fundi Maríulíkneskis sem er eftir Jón. Birt er skrá yfir afkomendur Jóns á Austurlandi. Við fáum orð Sjóns sjálfs um hvernig hin ágæta skáldsaga hans Rökkurbýsnir (2008) varð til og Ásdís Thoroddsen segir okkur af leikriti sínu um Jón og á hljómdiski sem fylgir bókinni eru sýnishorn og reyndar líka frásaga af ráðstefnu um Jón frá 2008, sungið og kvæði eftir Jón lesin upp. Ítarleg kort, dvalar- og bústaðir Jón merktir, mikið safn góðra mynda sem augljóslega eru valdar af kostgæfni. Þessi mikla fjölbreytni bókarinnar sýnir okkur að Jón lærði er lifandi viðfangsefni enn í dag og vonandi áfram. Ætla ég að Jón hefði verið ánægður með þessi efnistök. Vandvirknin er ofar öllu í þessari bók. Segja má að Jón hafi verið leiddur fram úr fylgsnum með doktorsriti Einars G. Péturssonar, Eddurit, 1998 og síðan heim til almennings með hinu nýja riti. Almenningur kannast eflaust best við Jón af frásögn hans af Spánverjavígunum 1615 þar sem Jón lærði reis gegn embættisvaldi Ara Magnússonar í Ögri og hélt fram málstað Spánverjanna sem hrakist höfðu um Strandir og Vestfirði í illviðrum. Þetta framferði sýslumanns ofbauð Jóni og fyrir þetta var Jón dæmdur og hrakinn með fjölskyldu sína burtu af Ströndum og við tóku mikil erfiðleika- og hrakningaár. En þarna kynnumst við fjölhæfni persónueinkenna sem má stilla upp til hliðar fjölhæfni í list og verkum: hugrekki, brennandi ástríðu, baráttuhug og seiglu í þrautum sem okkur er erfitt að skilja. Dugnaði og vinnusemi sem hinar erfiðu lífsaðstæður fá ekki bugað. Þetta öndvegisrit var til meðferðar í þætti Egils Helgasonar Kiljunni 18. september síðastliðinn og hlakkaði ég til að hlýða á þá vísu menn sem þar ættu um að fjalla. Þeir voru Sigurður G. Tómasson og Þorgeir Tryggvason. Er skemmst frá því að segja að annað eins skítkast og rangfærslur hef ég ekki heyrt áður í útvarpi. Þeir greindu ekkert frá neinu af því sem sagt er frá hér að ofan og eitt fordæmingaratriði Sigurðar birtist í þessum orðum: „Prentun bókarinnar er hneyksli.“ Hann sagði að rauði liturinn hefði ekki komið út sem bæri. Mér brá og fór að athuga mitt eintak og taldi að nú rétt einu sinni væri ég glámskyggn. Prentun er fín og bókin augnayndi. Það undraði Sigurð að svo mjög er sagt frá veru Jóns á Austurlandi, sem bendir til að hann hafi ekki lesið bókina. en þeir sem lesið hafa skilja af hverju. Ekki var fjallað um neinn einasta efnisþátt úr ritinu sem bendir til að þeir hafi ekki lesið það. Hinir nýju gagnrýnendur hefðu getað spurt sig spurninga til að taka til meðferðar í útsendingu: Hvar má skipa Jóni lærða niður í hugmyndaheimi Evrópu á 17. öld? /Skítkast. Eru rannsóknir hans í náttúrufræði mótaðar af evrópskum hugmyndum og hvað má kalla frumlegt og sjálfstætt framlag? /Skítkast. Hvað einkennir hann sem ljóðskáld? Hvernig greinir hann sig frá ljóðskáldum íslenskum á 17. öld? /Skítkast. Hvernig getum við skilið að Jón og fjölskylda geta lifað af þá ótrúlegu lífsraun sem á þau er lögð? /Skítkast. Fer nú að þynnast um skítkastið eigi það að koma í stað þessara spurninga. Hvernig líta þessir nýju gagnrýnendur á hlutverk sitt? Getur verið að þeir hafi fundið þarna vettvang fyrir skapbresti svo að þeir bitni ekki á fjölskyldunni? Hér er líkt og ótíndir götustrákar hafi verið gripnir af götunni og leiddir til öndvegis og ber Egill Helgason ábyrgð á því. Egill verður að setja þeim siðareglur. Hafi þeir siðferðisvitund eiga þeir að biðja höfunda, ritstjóra og útgefanda afsökunar á fúkyrðum sínum. Þá yrðu þeir menn að meiri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Gleymdu að vanda sig Vanda Sigurgeirsdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Gleymdu að vanda sig Vanda Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Vindhögg Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Staða leikskólamála í Reykjanesbæ Guðný Birna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindaraðstoð: Kennarinn endurheimtir dýrmætan tíma Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Tökum höndum saman áður en það er of seint Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun PWC – Traustsins verðir? Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Pólitískar kreddur á kostnað skattgreiðenda Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Óttumst við það að vera frjálsar manneskjur í frjálsu landi? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Loftslagsváin bíður ekki Ívar Kristinn Jasonarson skrifar Skoðun Hvers vegna að kenna leiklist? Rannveig Björk Þorkelsdóttir,Jóna Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jafnt aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu fyrir öll Telma Sigtryggsdóttir skrifar Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Í vítahring stöðnunnar og úreldra vísinda Björn Ólafsson skrifar Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Nú í sumar kom út veglegt rit sem ber heitið Í spor Jóns lærða, ritstjóri er Hjörleifur Guttormsson og útgefandi Hið íslenska bókmenntafélag. Höfundar eru margir, sem getur verið varhugavert en er í raun hér mjög eftir lífi og verkum Jóns sjálfs, sem var sannkallaður fjölfræðingur og lífsaðstæður hans fjölbreyttar. Við fáum hér yfirlit um ævi Jóns og verk hans. Hvar hann hafi dvalið og búið og þeim greinum fylgja skilmerkileg kort með bæjarmerkingum. Við fáum að vita að hann var náttúrufræðingur og með mikinn áhuga á álfum. Sýnishorn úr verkum Jóns gefur að líta. Hann er kirkjuskreytingarmaður á Hjaltastaðakirkju fyrir austan og fróðleg frásögn er af leit og fundi Maríulíkneskis sem er eftir Jón. Birt er skrá yfir afkomendur Jóns á Austurlandi. Við fáum orð Sjóns sjálfs um hvernig hin ágæta skáldsaga hans Rökkurbýsnir (2008) varð til og Ásdís Thoroddsen segir okkur af leikriti sínu um Jón og á hljómdiski sem fylgir bókinni eru sýnishorn og reyndar líka frásaga af ráðstefnu um Jón frá 2008, sungið og kvæði eftir Jón lesin upp. Ítarleg kort, dvalar- og bústaðir Jón merktir, mikið safn góðra mynda sem augljóslega eru valdar af kostgæfni. Þessi mikla fjölbreytni bókarinnar sýnir okkur að Jón lærði er lifandi viðfangsefni enn í dag og vonandi áfram. Ætla ég að Jón hefði verið ánægður með þessi efnistök. Vandvirknin er ofar öllu í þessari bók. Segja má að Jón hafi verið leiddur fram úr fylgsnum með doktorsriti Einars G. Péturssonar, Eddurit, 1998 og síðan heim til almennings með hinu nýja riti. Almenningur kannast eflaust best við Jón af frásögn hans af Spánverjavígunum 1615 þar sem Jón lærði reis gegn embættisvaldi Ara Magnússonar í Ögri og hélt fram málstað Spánverjanna sem hrakist höfðu um Strandir og Vestfirði í illviðrum. Þetta framferði sýslumanns ofbauð Jóni og fyrir þetta var Jón dæmdur og hrakinn með fjölskyldu sína burtu af Ströndum og við tóku mikil erfiðleika- og hrakningaár. En þarna kynnumst við fjölhæfni persónueinkenna sem má stilla upp til hliðar fjölhæfni í list og verkum: hugrekki, brennandi ástríðu, baráttuhug og seiglu í þrautum sem okkur er erfitt að skilja. Dugnaði og vinnusemi sem hinar erfiðu lífsaðstæður fá ekki bugað. Þetta öndvegisrit var til meðferðar í þætti Egils Helgasonar Kiljunni 18. september síðastliðinn og hlakkaði ég til að hlýða á þá vísu menn sem þar ættu um að fjalla. Þeir voru Sigurður G. Tómasson og Þorgeir Tryggvason. Er skemmst frá því að segja að annað eins skítkast og rangfærslur hef ég ekki heyrt áður í útvarpi. Þeir greindu ekkert frá neinu af því sem sagt er frá hér að ofan og eitt fordæmingaratriði Sigurðar birtist í þessum orðum: „Prentun bókarinnar er hneyksli.“ Hann sagði að rauði liturinn hefði ekki komið út sem bæri. Mér brá og fór að athuga mitt eintak og taldi að nú rétt einu sinni væri ég glámskyggn. Prentun er fín og bókin augnayndi. Það undraði Sigurð að svo mjög er sagt frá veru Jóns á Austurlandi, sem bendir til að hann hafi ekki lesið bókina. en þeir sem lesið hafa skilja af hverju. Ekki var fjallað um neinn einasta efnisþátt úr ritinu sem bendir til að þeir hafi ekki lesið það. Hinir nýju gagnrýnendur hefðu getað spurt sig spurninga til að taka til meðferðar í útsendingu: Hvar má skipa Jóni lærða niður í hugmyndaheimi Evrópu á 17. öld? /Skítkast. Eru rannsóknir hans í náttúrufræði mótaðar af evrópskum hugmyndum og hvað má kalla frumlegt og sjálfstætt framlag? /Skítkast. Hvað einkennir hann sem ljóðskáld? Hvernig greinir hann sig frá ljóðskáldum íslenskum á 17. öld? /Skítkast. Hvernig getum við skilið að Jón og fjölskylda geta lifað af þá ótrúlegu lífsraun sem á þau er lögð? /Skítkast. Fer nú að þynnast um skítkastið eigi það að koma í stað þessara spurninga. Hvernig líta þessir nýju gagnrýnendur á hlutverk sitt? Getur verið að þeir hafi fundið þarna vettvang fyrir skapbresti svo að þeir bitni ekki á fjölskyldunni? Hér er líkt og ótíndir götustrákar hafi verið gripnir af götunni og leiddir til öndvegis og ber Egill Helgason ábyrgð á því. Egill verður að setja þeim siðareglur. Hafi þeir siðferðisvitund eiga þeir að biðja höfunda, ritstjóra og útgefanda afsökunar á fúkyrðum sínum. Þá yrðu þeir menn að meiri.
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar