Náttúruminjasafn Íslands – gæluverkefni eða þjóðþrifamál? Hilmar J. Malmquist skrifar 16. september 2013 07:00 Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Halldór 07.06.2025 Halldór Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Sjá meira
Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni.
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun