Náttúruminjasafn Íslands – gæluverkefni eða þjóðþrifamál? Hilmar J. Malmquist skrifar 16. september 2013 07:00 Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ísafjarðarbær í Bestu deild Sigríður júlía Brynleifsdóttir,Gylfi Ólafsson Skoðun Þjóðarmorð í beinni Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Allt þetta máttu eiga ef þú tilbiður mig Birgir Dýrfjörð Skoðun Umdeildasti fríverslunarsamningur sögunnar? Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Leikjanámskeið fyrir fullorðna við Austurvöll Þórður Snær Júlíusson Skoðun Kaldar kveðjur frá Íslandi - á meðan Hörmungarnar halda áfram Hjálmtýr Heiðdal,Yousef Ingi Tamimi,Magnús Magnússon Skoðun Sparnaðarráð fyrir ferðalagið Svandís Edda Jónudóttir Skoðun Skýr og lausnamiðuð afstaða Framsóknar til veiðigjalda Ingibjörg Isaksen Skoðun Að mása sig hása til að tefja Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Sál hvers samfélags birtist skýrast í því hvernig það annast börnin sín Diljá Ámundadóttir Zoëga Skoðun Skoðun Skoðun Umdeildasti fríverslunarsamningur sögunnar? Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Ísafjarðarbær í Bestu deild Sigríður júlía Brynleifsdóttir,Gylfi Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð í beinni Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Allt þetta máttu eiga ef þú tilbiður mig Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Atvinnufrelsi! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að mása eða fara í golf Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Leiðréttum kerfisbundið misrétti Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Leikjanámskeið fyrir fullorðna við Austurvöll Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sparnaðarráð fyrir ferðalagið Svandís Edda Jónudóttir skrifar Skoðun Sál hvers samfélags birtist skýrast í því hvernig það annast börnin sín Diljá Ámundadóttir Zoëga skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá Íslandi - á meðan Hörmungarnar halda áfram Hjálmtýr Heiðdal,Yousef Ingi Tamimi,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Samráðsdagar á Kjalarnesi Ævar Harðarson skrifar Skoðun Skýr og lausnamiðuð afstaða Framsóknar til veiðigjalda Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að mása sig hása til að tefja Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sjónarspil í Istanbul Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Að vilja meira og meira, meira í dag en í gær Harpa Fönn Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Sjálfboðaliðinn er hornsteinninn Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Kallað eftir málefnalegri umræðu um kröfur um íslenskukunnáttu Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Gangast við mistökum Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Um styttingu vinnuvikunnar í leikskólum Reykjavíkurborgar, ákall um leiðréttingu Anna Margrét Ólafsdóttir,Hafdís Svansdóttir,Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn ferðaþjónustu bænda Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Að apa eða skapa Rósa Dögg Ægisdóttir skrifar Skoðun Að reyna að „tímasetja“ markaðinn - er það góð strategía? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Lífsnauðsynlegt aðgengi Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna var Úlfar rekinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Eru forsætisráðherra og ríkisstjórn hrædd við vilja fólksins; lýðræðið? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Þegar við ætluðum að hitta Farage - Á Ísland að ganga í ESB? Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Sama steypan Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi gagnvart eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að taka ekki mark á sjálfum sér Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Sjá meira
Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni.
Kaldar kveðjur frá Íslandi - á meðan Hörmungarnar halda áfram Hjálmtýr Heiðdal,Yousef Ingi Tamimi,Magnús Magnússon Skoðun
Sál hvers samfélags birtist skýrast í því hvernig það annast börnin sín Diljá Ámundadóttir Zoëga Skoðun
Skoðun Sál hvers samfélags birtist skýrast í því hvernig það annast börnin sín Diljá Ámundadóttir Zoëga skrifar
Skoðun Kaldar kveðjur frá Íslandi - á meðan Hörmungarnar halda áfram Hjálmtýr Heiðdal,Yousef Ingi Tamimi,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Kallað eftir málefnalegri umræðu um kröfur um íslenskukunnáttu Eiríkur Rögnvaldsson skrifar
Skoðun Um styttingu vinnuvikunnar í leikskólum Reykjavíkurborgar, ákall um leiðréttingu Anna Margrét Ólafsdóttir,Hafdís Svansdóttir,Jónína Einarsdóttir skrifar
Skoðun Eru forsætisráðherra og ríkisstjórn hrædd við vilja fólksins; lýðræðið? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kaldar kveðjur frá Íslandi - á meðan Hörmungarnar halda áfram Hjálmtýr Heiðdal,Yousef Ingi Tamimi,Magnús Magnússon Skoðun
Sál hvers samfélags birtist skýrast í því hvernig það annast börnin sín Diljá Ámundadóttir Zoëga Skoðun