RÚV og Heimdellingar

Gott er að vita að til er fólk á stjórnmálasviðinu sem álítur hugtökin einstaklingsfrelsi og mannréttindi hafa merkingu.

Formaður Heimdallar, ungliðahreyfingar Sjálfstæðisflokksins, hélt ríðandi á fund útvarpsstjóra með uppsagnarbréf að RÚV. Ólíkt öðrum fjölmiðlum þá byggir RÚV rekstur sinn á því viðskiptamódeli að borgi menn ekki áskrift, hljóta menn verra af.

Hesturinn minnti svo á að RÚV þvingar ekki einungis mannverur til að borga heldur einnig fyrirtæki og félagasamtök (t.d. hestafélög), rétt eins og stjórnendur fyrirtækja sækist eftir því að starfsfólk þess horfi og hlusti á RÚV í vinnunni!

En hvaða rök standa til þess að fólki er gert að kaupa þjónustu af umræddu fyrirtæki án tillits til hvort það hafi áhuga eða ekki? Jú, segja sumir, án RÚV væri öryggi þjóðarinnar stefnt í hættu, menningarverðmæti glötuðust og hlutlausar fréttir væru ekki sagðar. Skoðum þessi sjónarmið nánar.

Öryggissjónarmiðin

Þegar ríkið hefur fé af fólki til þess að halda úti fjölmiðli mætti ætla að rökin fyrir slíku væru sterk. Til að mynda þau að annars væru engir fjölmiðlar starfandi og fólk fengi engar fréttir. Slíkt gæti varðað þjóðarhag til dæmis þegar náttúruhamfarir verða.

Ljóst er að þessi rök gilda ekki því nóg er af einkareknum fjölmiðlum til að sinna þeim þörfum og því engin ástæða til að ríkið reki fjölmiðil af þeim sökum.

Hvað með farsímasamband? Er ekki mun mikilvægara að boð geti borist hratt og hnökralaust manna á milli símleiðis en í gegnum fréttir og tilkynningar í fjölmiðlum. Samt eru öll símafyrirtæki landsins í einkaeigu. Enginn talar um stórkostlega hættu af þeirri ástæðu.

Menningarhlutverkið

En hvað með menningarhlutverk RÚV? Ráða einkareknir fjölmiðlar nokkuð við að sinna íslenskri menningu? Þessum spurningum má svara á ýmsa vegu en látum nægja að nefna tvennt. Í fyrsta lagi er menning ekkert annað en yfirheiti yfir siði, hugsunarhátt og ýmsar athafnir (t.d. listsköpun) sem þróast í frjálsum samskiptum fólks. Menning er með öðrum orðum sjálfsprottin en ekki miðlæg eða fyrirskipuð af stjórnvöldum.

Ríkisrekin menning er ekki raunveruleg heldur tilbúin og þvinguð. Með öðrum orðum, gervimenning eða jafnvel ómenning. Í öðru lagi er menning margbrotin og margvísleg og þar af leiðandi valkvæð í þeim skilningi að það sem er áhugaverð menning fyrir einn er það ekki endilega fyrir annan. Ríkið getur ekki bara skipað nefnd sem metur það fyrir mig og þig að þetta sé góð og áhugaverð menning en ekki hitt. Hinn frjálsi markaður er eini mælikvarðinn á hvað fólki finnst vera menning og hvað ekki, ekki pólitískt skipaðar nefndir út í bæ.

Hlutleysiskrafan

Algengt er að heyra talsmenn ríkisrekins fjölmiðils fullyrða að aðeins ríkið sé fært um að fytja fréttir á hlutlausan hátt. Þetta sjónarmið gengur ekki upp. Enginn fjölmiðill er hlutlaus, hvorki ríkisrekin né einkarekin. Flest athyglisverð mál, sér í lagi pólitísk átakamál, eiga sér fleiri en eina hlið og erfitt að gera þeim öllum jafn hátt undir höfði. Fréttamenn eru eins og aðrir af holdi og blóði og hver með sína lífssýn. Því er óhjákvæmilegt að undirliggjandi skoðanir fréttamanna hafi áhrif á fréttaflutning t.d. hvað telst vera frétt, hvernig hún er sögð, hverju er sleppt og hverju ekki, o.s.frv.

Lausnin á þessum vanda felst ekki í að telja landsmönnum trú um að einhver einn fjölmiðill sé hlutlausari en annar heldur að sem flestum sjónarmiðum séu gerð skil í mörgum ólíkum fjölmiðlum. Hinn frjálsi markaður er best til þess fallinn að tryggja slíka fjölbreytni, sérstaklega nú þar sem hver sem er getur fyrirhafnarlítið stofnað fjölmiðil með öllum þeim aragrúa möguleika sem netið hefur upp á að bjóða.

Seljum RÚV

Rétt er að benda á að þessari grein er ekki ætlað að varpa rýrð á fjölmiðilinn RÚV sem slíkan. Starfsfólk RÚV ræður engu um rekstrarformið, það gerir Alþingi Íslendinga. Sjálfur tel ég RÚV vera vandaðan og metnaðarfullan fjölmiðil svo persónulega sé ég ekki eftir mínum áskriftargjöldum þangað. En ég er ekki einn í heiminum og verð að virða vilja og smekk þeirra sem ekki deila þeirri skoðun minni. Þá má ekki gleyma öllum þeim fjölskyldum sem eiga í verulegum fjárhagskröggum og mundi muna um þær tugþúsundir króna sem fara árlega í áskrift að fjölmiðli sem það getur vel verið án.

Ég legg því til að RÚV verði selt á þessu kjörtímabili bæði vegna kreppunnar og einnig vegna þess að hátt verð ætti að fást fyrir fyrirtæki sem hefur þann gæðastimpil sem RÚV hefur um þessar mundir. Ég minni þó á í lokin að meginrökin fyrir sölu RÚV eiga að byggja á þeim mannréttindum að fólk ráði sjálft hvaða fjölmiðla það vill njóta, ekki stjórnmálastéttin.