Byltingin sem tókst Guðmundur Andri Thorsson skrifar 11. nóvember 2013 07:00 Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Hví borgar útgerðin – ekki malarnáman? Guðmundur Edgarsson Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Vantraust Flokks fólksins á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun Hverjir eiga Ísland? Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Undirbúum börnin fyrir skólann með hjálp gervigreindar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Enginn skilinn eftir á götunni Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stúdentar eiga ekki að borga fyrir vanfjármögnun háskólanna Ármann Leifsson,María Björk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hví borgar útgerðin – ekki malarnáman? Guðmundur Edgarsson skrifar Skoðun Vantraust Flokks fólksins á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 48 daga blekking: Loforð sem leiðir til lögbrota? Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Við krefjumst sanngirni og aðgerð strax Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson skrifar Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Strandveiðar eru ekki sóun Örn Pálsson skrifar Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar Skoðun SFS skuldar Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Hvar er hjálpin sem okkur var lofað? Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Áform um fleiri strandveiðidaga: Áhættusöm ákvörðun Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Slítum stjórnmálasambandi við Ísrael! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Aukið við sóun með einhverjum ráðum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kæru valkyrjur, hatrið sigraði líklega í þetta skiptið Arnar Laxdal skrifar Sjá meira
Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi.
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Stúdentar eiga ekki að borga fyrir vanfjármögnun háskólanna Ármann Leifsson,María Björk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar
Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar
Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar
Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun