"Veiðigjaldið er ekki skattur"

„Þetta kemur mér ekki á óvart, mér fannst þetta liggja í loftinu að hann myndi skrifa undir," segir Guðmundur Steingrímsson, formaður Bjartrar Framtíðar, um ákvörðun forsetans í samtali við Vísi.

Hann segir ljóst að hefja þurfi umræðu og setja lög um hverskyns mál fari í þjóðaratkvæðagreiðslu. „Það sem manni er efst í huga núna er hvað þetta fyrirkomulag gengur illa upp. Þetta er mjög tilviljanakennt hvort að forsetinn ákveður að skrifa undir lög eða ekki þegar á hann er þrýst með þessum hætti."

„Mér finnst líka að minnihluti þingmanna ætti að geta beðið um þjóðaratkvæði," bætir hann svo við.

Guðmundur segir röksemdafærslu Ólafs fyrir ákvörðun sinni vera hæpna. „Það sem Ólafur notaði sem eina röksemd var að honum virtist ekki jafn mikið talað um þetta mál á þingi eins og Icesave við þriðju umræðu. Þar er það orðin einhver röksemdafærsla fyrir því að forsetinn neiti að skrifa undir lög að það sé málþóf á þingi og er það rétt? Þarna var forsetinn að nota það sem röksemdafærslu að það hafi ekki verið málþóf í kringum málið og þess vegna hafi honum ekki fundist ástæða til að staðfesta ekki lögin. Hann er að kalla eftir því að það sé málþóf og Alþingi sé óstarfhæft til þess að hann ákveði að staðfesta ekki lög," segir Guðmundur.

Hentar ekki síður í þjóðaratkvæðagreiðslu en Icesave

„Mér finnst þessi umræða ansi skammt á veg komin á Íslandi, hvað hentar í þjóðaratkvæðagreiðslu og hvað ekki. Það voru margir sem töldu að Icesave sem varðaði skuldbindingar ríkisins út á við hentuðu heldur ekki í þjóðaratkvæðagreiðslu. Það var ekkert alveg augljóst að það hentaði í þjóðaratkvæðagreiðslu heldur. Það voru alveg eins rök gegn því, þetta er bara umræða sem hefur ekki farið fram hvað hentar í þjóðaratkvæðagreiðslu eða ekki."

Hann segir aðspurður að lagabreyting ríkisstjórnarinnar um veiðigjöldin hafi hentað vel í þjóðaratkvæðagreiðslu, þó að það sé að vissu leyti nokkuð flókið mál. „Ég hefði nú haldið að það hvort að þjóðin eigi að fá arð af auðlindum sínum geti nú alveg hentað í þjóðaratkvæðagreiðslu já."

Guðmundur gefur lítið fyrir þau rök að málið henti illa í þjóðaratkvæðagreiðslu í ljósi þess að verið sé að kjósa um hversu háar fjárhæðir ein atvinnugrein greiði í ríkiskassann umfram aðrar. „Mér finnst þetta horfa aðeins öðruvísi við, þetta er ein stærsta spurningin sem blasir við Íslendingum hvernig arðurinn á að skiptast af auðlindum okkar. Arði er skipt þannig. Ég meina hann getur farið allur til framleiðenda eða allur til kaupenda til dæmis, það er margs konar fyrirkomulag á því. Eins og í tilviki orkuauðlindanna á hann það til í mjög miklum mæli að fara til kaupendanna í gegnum mjög lágt verð á raforkunni. Á Íslandi hefur hann farið að mjög miklu leyti til framleiðendanna, eigenda útgerðanna, þegar kemur á sjávarauðlindunum. Þetta er búið að vera núna áratugadeilumál um það hvort það eigi ekki að skipta arðinum réttlátar, að eigandi auðlindarinnar fái hærri skerf af þessu. Þetta er ekki hefðbundin skattlagningarpsurning."

Í ljósi þess hversu stórt málið er segir Guðmundur það henti í þjóðaratkvæðagreiðslu. „Ég held að það sé eitt stærsta deilumál seinustu ára og geti alveg hentað í þjóðaratkvæði. Þjóðin hefur reyndar gefið vísbendingar um skoðun sína nokkrum sinnum á því máli eins og til dæmis í atkvæðagreiðslunni 20. október um stjórnarskrána þar sem ótvíræðasta svarið hjá þáttakendum í þeirri atkvæðagreiðslu varðaði auðlindaákvæði í stjórnarskrá."

Veiðileyfagjöld ekki skattheimtaheldur gjald

„Þetta er renta fyrir auðlindir, ekki skattur," segir Guðmundur um veiðileyfagjöldin. „Þetta er viðurkenning á því að auðlindin er í eigu þjóðarinnar, þetta er afleiðing af því að auðlindin er í eigu þjóðarinnar. Þetta er gjald fyrir afnot af henni, ekki skattur. Þetta er gjald fyrir veiðirétt, eins og ég skil það," bætir hann svo við.

Það sé því lítill ágreiningur um það hver eigi fiskinn í sjónum, sem er þjóðin. Hann segir þó ekki skynsamlegt að þjóðin fái allan arðinn af auðlind sinni. „Það getur verið mjög óskynsamlegt því það hefur þá letjandi áhrif. Eigandinn er í þessu tilfelli ekki framleiðsluaðilinn. Þannig að ef eigandinn tæki allan arðinn þá yrði engin ástæða fyrir nokkurn að fara út í sjávarútveginn. Þá fengi enginn arð. Þess vegna er verið að tala um réttláta og sanngjarna skiptingu og þetta er deilumálið. Núna sögðu margir að það hefði loksins verið fundin alveg ágætis skipting á þessu, en ríkisstjórnin bakkar með það og lækkar upphæðina," segir Guðmundur.

Ýmsir gallar á eldra veiðileyfagjaldinu

Guðmundur er ósáttur við að veiðileyfagjaldið hafi verið lækkað af núverandi ríkisstjórn, en viðurkennir þó að ýmsir vanktantar hafi verið á eldri löggjöf. „Það hefði þurft að vanda betur til löggjafarinnar á sínum tíma, þess vegna var ástæða til að taka löggjöfina upp. Það þurfti ýmis heimildarákvæði inn í löggjöfina núna og það þurfti að breyta skiptingunni á milli tegunda. Það sem ríkisstjórnin gerði var að nota það sem ástæðu til að lækka þetta líka og það held ég að sé stóri ágreiningurinn um. Það hefði verið hægt að gera þessar breytingar og gera gjaldið betra og réttlátara og láta það ganga upp, en viðhalda upphæðinni. Þetta er ekki einhlítt mál, það eru margar hliðar á þessu."