Athugasemd til Hannesar Hólmsteins Þorsteinn frá Hamri skrifar 22. nóvember 2011 09:30 Ég minnist þess frá yngri árum að menn voru stundum að yrkja grín og glens, hver við annan og hver um annan, gerðu sér gaman af og voru ekkert að erfa það í sinn hóp. Ætíð hafa þó verið til menn sem snerust öndverðir við svo alþýðlegri gamansemi og nýttu hana til heiftar og rangtúlkana ef þeim bauð svo við að horfa. Af þessum toga var spunninn einkar ómerkilegur hálfkæringskveðskapur í gömlum stíl, sem Hannes Hólmsteinn Gissurarson gerir að heimspólitísku umfjöllunarefni í nýrri kommúnistabók sinni og kynnir ýmist sem háðkvæði eða skopkvæði, er ég hafi sem sérlegur „ráðstjórnarvinur" sett saman til niðrunar Jóni Óskari skáldi. Ekki man ég lengur hvernig eða í hverskonar gantaskap umræddar bögur mínar rötuðu á síður Þjóðviljans 1964, en tek fúslega fram að í þetta sinn leyndist raunar ákveðin alvara að baki skensinu. Okkur strákum og stelpum, sem af misgóðum efnum vorum þá að myndast við að láta sem bókleg iðja kæmi okkur við, þótti ætíð nóg um hve oft og lengi úthlutunarnefnd listamannalauna lét sér sæma að vanmeta og sniðganga góðskáldið Jón Óskar, sem þá bjó oft við þröngan hag; af nefndarinnar hálfu naut hann smánarlauna, lítilla eða engra - unz skyndilega skipti um, þegar út kom frá hans hendi gagnrýn og vafalaust makleg meðhöndlun á Sovét, sem að þeirrar tíðar hætti gat virzt brúkleg í hanaslag kalda stríðsins. Miðað við listatök þessa ágæta ljóðskálds þótti okkur viðbrögð nefndarinnar afhjúpa fremur lágkúrulegt verðleikamat. Þessi var ályktun mín og margra annarra í þá daga, og menn geta ýmislega velt því fyrir sér, með hliðsjón af ríkjandi aldarfari, hvað kunni að hafa verið hæft í henni. Svo mikið er víst að samsetningur minn var ekki „háðkvæði um Jón Óskar". Skeytunum, svo óbjörguleg sem þau annars voru, var umfram allt beint að úthlutunarnefnd listamannalauna, sem sjaldnast naut friðsældar um þær mundir fremur en endranær. Þetta skynjuðu og skildu flestir sem töldust vera þokkalega læsir; og örugglega allir sem einhvern tíma höfðu kynnt sér gaman og alvöru í kveðskap af þessu tagi, þar sem saman fara stundum bjagað rím, hæpnar áherzlur, kringilyrði, ýkjur og staðnað orðaprjál, oft úr sálmum: „Hér máttu, sál mín, sanna" og því um líkt. Langt er um liðið, og með naumindum að maður kannist við sjálfan sig í slíku þófi og þrefi, sem kannski er fyrst og fremst talandi vitni um hraklega aðbúð rithöfunda á þessum árum. En alla tíð, bæði fyrr og síðar en þetta var, fór vel á með okkur Jóni Óskari, við áttum saman notalegar stundir, kynni mín af honum voru frjó og fræðandi, okkar á milli ríkti hlýja og velvild. Ég mótmæli því harðlega að umrætt vísnaklastur sé dregið fram sem falsvitni um skipti mín við þann vammlausa og góða dreng. Ég hef ekkert unnið til þess að nefndur prófessor við Háskóla Íslands geri mér upp kala í garð einstakra samferðamanna minna, lífs eða liðinna. Prófessorinn Hannes Hólmsteinn skrifar talsvert og les líka heilmikið. Það er fallegt. Að lesa og skrifa list er góð. En ákjósanleg er einnig sú list að hreinsa skólp pólitískrar áráttuhegðunar út úr hausnum á sér þegar farið er hug og höndum um verk eftir aðra, jafnvel þótt um sé að ræða hartnær hálfrar aldar gamlan leirburð eftir mig. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 28.06.2025 Halldór Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Sjá meira
Ég minnist þess frá yngri árum að menn voru stundum að yrkja grín og glens, hver við annan og hver um annan, gerðu sér gaman af og voru ekkert að erfa það í sinn hóp. Ætíð hafa þó verið til menn sem snerust öndverðir við svo alþýðlegri gamansemi og nýttu hana til heiftar og rangtúlkana ef þeim bauð svo við að horfa. Af þessum toga var spunninn einkar ómerkilegur hálfkæringskveðskapur í gömlum stíl, sem Hannes Hólmsteinn Gissurarson gerir að heimspólitísku umfjöllunarefni í nýrri kommúnistabók sinni og kynnir ýmist sem háðkvæði eða skopkvæði, er ég hafi sem sérlegur „ráðstjórnarvinur" sett saman til niðrunar Jóni Óskari skáldi. Ekki man ég lengur hvernig eða í hverskonar gantaskap umræddar bögur mínar rötuðu á síður Þjóðviljans 1964, en tek fúslega fram að í þetta sinn leyndist raunar ákveðin alvara að baki skensinu. Okkur strákum og stelpum, sem af misgóðum efnum vorum þá að myndast við að láta sem bókleg iðja kæmi okkur við, þótti ætíð nóg um hve oft og lengi úthlutunarnefnd listamannalauna lét sér sæma að vanmeta og sniðganga góðskáldið Jón Óskar, sem þá bjó oft við þröngan hag; af nefndarinnar hálfu naut hann smánarlauna, lítilla eða engra - unz skyndilega skipti um, þegar út kom frá hans hendi gagnrýn og vafalaust makleg meðhöndlun á Sovét, sem að þeirrar tíðar hætti gat virzt brúkleg í hanaslag kalda stríðsins. Miðað við listatök þessa ágæta ljóðskálds þótti okkur viðbrögð nefndarinnar afhjúpa fremur lágkúrulegt verðleikamat. Þessi var ályktun mín og margra annarra í þá daga, og menn geta ýmislega velt því fyrir sér, með hliðsjón af ríkjandi aldarfari, hvað kunni að hafa verið hæft í henni. Svo mikið er víst að samsetningur minn var ekki „háðkvæði um Jón Óskar". Skeytunum, svo óbjörguleg sem þau annars voru, var umfram allt beint að úthlutunarnefnd listamannalauna, sem sjaldnast naut friðsældar um þær mundir fremur en endranær. Þetta skynjuðu og skildu flestir sem töldust vera þokkalega læsir; og örugglega allir sem einhvern tíma höfðu kynnt sér gaman og alvöru í kveðskap af þessu tagi, þar sem saman fara stundum bjagað rím, hæpnar áherzlur, kringilyrði, ýkjur og staðnað orðaprjál, oft úr sálmum: „Hér máttu, sál mín, sanna" og því um líkt. Langt er um liðið, og með naumindum að maður kannist við sjálfan sig í slíku þófi og þrefi, sem kannski er fyrst og fremst talandi vitni um hraklega aðbúð rithöfunda á þessum árum. En alla tíð, bæði fyrr og síðar en þetta var, fór vel á með okkur Jóni Óskari, við áttum saman notalegar stundir, kynni mín af honum voru frjó og fræðandi, okkar á milli ríkti hlýja og velvild. Ég mótmæli því harðlega að umrætt vísnaklastur sé dregið fram sem falsvitni um skipti mín við þann vammlausa og góða dreng. Ég hef ekkert unnið til þess að nefndur prófessor við Háskóla Íslands geri mér upp kala í garð einstakra samferðamanna minna, lífs eða liðinna. Prófessorinn Hannes Hólmsteinn skrifar talsvert og les líka heilmikið. Það er fallegt. Að lesa og skrifa list er góð. En ákjósanleg er einnig sú list að hreinsa skólp pólitískrar áráttuhegðunar út úr hausnum á sér þegar farið er hug og höndum um verk eftir aðra, jafnvel þótt um sé að ræða hartnær hálfrar aldar gamlan leirburð eftir mig.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar