Skoðun

Þegar skoðanir drepa sam­talið

Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar

Skautun eða pólaríseringin, einsog margir kalla hana á ensku, sækir í sig veðrið þegar ágreiningur myndast — og hún blómstrar þegar gagnrýnin og fordæmingin sem fylgir henni hefst. Hún minnir einna helst á hest með blöðkur fyrir augunum sem dregur vagn en sér aðeins eigin snoppu og veginn framundan, enda er ferðinni stýrt af knapanum.

Skoðun er ekki lengur opinn gluggi — hún er hnífur. Hún sker rýmið í tvennt: rétt og rangt, með og á móti. Og í því rými er varla pláss fyrir spurningar, aðeins fordæmingar.

Í dag er skoðun brynja. Hún heldur utan um sjálfsmyndina en lokar á samtalið.

Skoðun sem sannleikur

Í samfélaginu fær skoðunin fljótt sess sannleikans. Því hærra sem hún er hrópuð á torgum, því þyngra vegur hún.

Fjölmiðlar lifa á henni,

pólitíkin þrífst á henni,

netið nærist á eldi hennar.

Við erum kölluð til leiks — ekki til samtals.

Við fylkjum okkur í lið á bak við slagorð og yfirlýsingar.

Það er eins og allt samfélagið sé vagninn, dreginn áfram af hesti með blöðkur og svipu knapans. Á ferðalaginu gefur enginn sér tíma til að skoða landslagið og sjá allt sem það hefur að geyma. :

Við sjáum aðeins vegginn á milli hópanna..

Umræðuvélin

Skoðanir eru eldsneyti í umræðuvélina.

Þær hringsnúast á samfélagsmiðlum,

í athugasemdakerfum, í útvarpi, í pontu Alþingis.

Hver um sig ætlar að slá í gegn, skora stig, færa fólk nær sínum hópi — fjær hinum.

Við tölum ekki lengur saman, við keppum.

Orðin eru pílur án skífu — þau rista aðeins gjá á milli andstæðra póla. Og hvað verður svo um það sem liggur á milli? Þögnina. Spurningarnar sem enginn leyfir sér að spyrja. Næmnina sem finnur ekki samastað í átakarýminu.

Þannig hleður samfélagið múra úr skoðunum og kallar þá lýðræðislega umræðu.

Þegar olían klárast

En þegar olían klárast —

þegar skautunin hefur brennt upp traust, tæmt orð af innihaldi og skilgreint samtal sem átök — hvað stendur þá eftir?

Tómur vagninn.

Hesturinn með blöðkurnar sem sér ekkert annað. Og við, sem sitjum í vagninum, með tilfinningu um að hafa ferðast um langan veg án þess að hafa hreyfst úr stað.

Önnur leið

En það er til önnur leið.

Skoðanir eru ekki heildarmynd samfélagsins. Þær sýna aðeins hvar það stendur tímabundið á ákveðnum punkti. Samfélagið sjálft er óendanleg og öflug lifandi hreyfing.

Að festa tilvist manns við eina skoðun og segja „svona er hann, við hverju er að búast” er útilokað að hann kunni líka að vera eitthvað annað.

Það er gott að hafa skoðanir - en þær mega ekki leiða okkur í gönur eða í blindgötu.

Skoðunin er farartæki, ekki herra.

Þegar umræðan snýst ekki um stimpla og fordæmingu heldur um efnið sjálft, opnast rými fyrir lærdóm, breytingu og dýpri skilning. Hver hefur ekki haft skoðun sem tók breytingum ? Og hver hefur ekki gengið einum of langt við að reyna að troða eigin skoðunum upp á aðra?

Í dag er það leikur í pólitíkinni — að nappa einhvern sem sagði eitt fyrir fimm árum og annað í dag. Eins og það sé glæpur að þroskast og breytast.

Samtal í stað átaka

Kannski er raunverulegt samtal ekki barátta skoðana, heldur forvitni um manneskjuna sem talar.

Ekki: „Hvað stendur þú fyrir?“

Heldur: „Hvernig sérðu þetta núna”

Þegar við slökkvum eldinn og losum blöðkurnar af hestinum, kemur í ljós landslagið sem var alltaf þarna. Og þar er pláss fyrir fleiri en tvö sjónarhorn.

Þar erum við ekki andstæð lið,

heldur fólk sem þarf á raunverulegu samtali að halda.

Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum.




Skoðun

Sjá meira


×