Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 5. júní 2025 08:32 Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Ég er íslensk – en samt séð sem eitthvað annað Sóley Lóa Smáradóttir Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir Skoðun Bókin samsvarar ekki allri þekkingunni Davíð Snær Jónsson Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Eitt samfélag fyrir alla Logi Einarsson Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Það er að byrja alvarlegur faraldur sem við þurfum að stoppa strax í dag Steindór Þórarinsson Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Ég er íslensk – en samt séð sem eitthvað annað Sóley Lóa Smáradóttir skrifar Skoðun Hin yndislega aðlögun Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kristrún slær á puttana á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Að gefast upp er ekki valkostur Jóna Guðbjörg Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Að gefast upp er ekki valkostur Jóna Guðbjörg Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Er félagsfælnifaraldur í uppsiglingu? Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing við starfslok kennara í Reykjavík Elín Guðfinna Thorarensen skrifar Skoðun Bílahús í Reykjavíkurborg – aðgengi, lög og ójöfnuður Alma Ýr Ingólfsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson,Bergur Þorri Benjamínsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Aðild að Evrópusambandinu kallar á breytt vinnubrögð Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Það er að byrja alvarlegur faraldur sem við þurfum að stoppa strax í dag Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Stækkun Þjóðleikhússins er löngu tímabær Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Evrópusambandið eykur varnir gegn netógnum með öflugu regluverki Þórdís Rafnsdóttir skrifar Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Sjá meira
Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi
Það er að byrja alvarlegur faraldur sem við þurfum að stoppa strax í dag Steindór Þórarinsson Skoðun
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar
Skoðun Bílahús í Reykjavíkurborg – aðgengi, lög og ójöfnuður Alma Ýr Ingólfsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson,Bergur Þorri Benjamínsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Það er að byrja alvarlegur faraldur sem við þurfum að stoppa strax í dag Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Það er að byrja alvarlegur faraldur sem við þurfum að stoppa strax í dag Steindór Þórarinsson Skoðun