Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar 5. maí 2025 07:31 Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Það sem Njáll sagði ykkur ekki Inga Lind Karlsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun