Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar 5. maí 2025 07:31 Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun