Mannúð og samvinna á tímum sögulegra þjáninga Sólrún María Ólafsdóttir skrifar 4. apríl 2025 11:31 Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þróunarsamvinna Félagasamtök Mest lesið Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller skrifar Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Sjá meira
Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum.
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar