Gervigreind: Lykill að skilvirkari ríkisfjármálum á Íslandi Sigvaldi Einarsson skrifar 16. desember 2024 16:02 Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind.
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar