Ríkið sviptir 30.400 manns grundvallarréttindum sínum Yngvi Sighvatsson skrifar 16. nóvember 2024 12:30 Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Leigumarkaður Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín.
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar