Ríkið sviptir 30.400 manns grundvallarréttindum sínum Yngvi Sighvatsson skrifar 16. nóvember 2024 12:30 Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Leigumarkaður Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín.
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar