Eigum við að umbera einelti? Linda Hrönn Þórisdóttir skrifar 8. nóvember 2023 22:00 Dagur gegn einelti er í dag. Markmið dagsins er m.a. að efna til umræðu, fræðslu og viðburða til að vinna gegn einelti. Barnaheill – Save the Children á Íslandi fagna þessum degi sérstaklega og hvetja sem flesta til að hafa daginn í hávegum í skólum og öðrum stofnunum landsins. Því miður hefur einelti örugglega alltaf fylgt okkur mannfólkinu og byggði mögulega upphaflega á þeirri miklu líffræðilegu þörf hjá okkur að tilheyra hóp þegar við vorum frumstæðari. Þá gat það verið spurning um líf eða dauða hvort allir fengu að vera hluti af hópnum, ef einhver var útilokaður úr hópnum var erfiðara fyrir hann að komast lífs af. Við höfum enn þessa miklu þörf fyrir að tilheyra þrátt fyrir að við höfum þróast mikið. Og enn eru mörg börn sem verða fyrir einelti. Hugmyndir og þekking sérfræðinga á einelti hefur þróast frá því að viðfangsefnið var fyrst rannsakað. UNESCO skilgreindi einelti nýlega á eftirfarandi hátt: Einelti er skaðlegt félagslegt atferli sem einkennist af valdaójafnvægi sem myndast vegna viðmiða sem sett eru í samfélaginu og innan stofnana þess. Það er oft endurtekið og birtist sem óæskileg mannleg hegðun og veldur líkamlegum, félagslegum og tilfinningalegum skaða á viðkomandi einstaklingum eða hópum. Þessi skilgreining er í samræmi við þá sem notast er við í Vináttu – forvarnaverkefni Barnaheilla gegn einelti. Öll tilheyrum við ýmsum hópum þar sem ákveðin viðmið eru ríkjandi um hvað sé talið rétt og rangt, gott og vont, flott og glatað. Þeir sem falla ekki að þessum viðmiðum eiga það á hættu að fá ekki að tilheyra hópnum, eru útskúfaðir og hundsaðir. Þar sem við höfum þessa miklu þörf til að tilheyra hópnum gerum við oft margt til að tryggja veru okkar þar. Við samsömum okkur jafnvel hópnum og breytum á yfirborðinu til dæmis hvernig við klæðumst, hvernig tónlist við hlustum á eða hvaða tómstundir við iðkum til að vera hluti af hópnum. Þeir sem skera sig úr verða fyrir aðkasti, ýmist vegna einhvers sem hópurinn lítur á sem veikleika eða yfirburða styrkleika sem ógnar líka norminu. Enginn í hópnum þorir að standa með þeim sem er útilokaður því þeir eru hræddir um að verða refsað og útilokaðir sjálfir. Þannig mótast menning sem verður samþykkt vegna þess að enginn bregst við og hefur kjark og getu til að breyta henni. Því er mikilvægt að börn læri frá unga aldri um tilfinningar, líðan, samskipti og tjáningu. Með því að leggja strax á fyrstu æviárunum áherslu á að börn setji sér og öðrum mörk í samskiptum erum við að valdefla þau. Með því að vera sjálf góðar fyrirmyndir barnanna í samskiptum og bera virðingu fyrir ólíkum skoðunum, kennum við börnunum víðsýni, umhyggju, samkennd og síðast en ekki síst; umburðarlyndi Barnaheill leggja áherslu á umburðarlyndi í tengslum við Dag gegn einelti með sérstökum Dögum umburðarlyndis. Sameinuðu þjóðirnar hafa í meira en 70 ár bent á mikilvægi þess að tileinka sér það. Í dag, hefur þörfin fyrir umburðarlyndi ekki minnkað, síður en svo. Margt hefur breyst í samfélaginu og áunnist ef litið er til baka. En þrátt fyrir miklar breytingar er ekki þar með sagt að umburðarlyndi hafi sjálfkrafa aukist á meðal fólks. Jú, það er staðreynd að auðveldara er að eiga samskipti við fólk hvaðanæva að, meðal annars með tilkomu samfélagsmiðla. Þar er í mörgum tilfellum með einföldum hætti hægt að fá innsýn í daglegt líf hvers og eins. Þessari framþróun hefur þó ekki sjálfkrafa fylgt meiri skilningur á fjölbreytileika einstaklinga, uppruna þeirra, útliti, kyni, kynhneigð, menningu, trúarbrögðum og fleira. Samfélög verða sem betur fer sífellt fjölbreyttari en samhliða því hefur því miður myndast aukið óþol gagnvart margbreytileikanum. Það hefur meðal annars birst með auknum mannréttindabrotum, ýmsum öfgum og hatursorðræðu gagnvart ákveðnum hópum fólks. Umburðarlyndi snýr ekki eingöngu að því að umbera annað fólk og sýna því einhverja aumingjagæsku vegna þess að einhver annar hefur sagt til um það. Hugtakið felur miklu meira í sér. Í námsefni Vináttu er umburðarlyndi skilgreint á eftirfarandi hátt: Að skilja mikilvægi fjölbreytileikans og koma fram við alla af virðingu. Þannig er einblínt á styrkleikana sem eru fólgnir í því að við séum mismunandi og það gerir samfélagið/bekkinn/hópinn sterkari og betri þegar allir eru metnir af eigin verðleikum. Enginn einstaklingur á að þurfa að breyta því hvernig hann er til að falla í hópinn heldur er hann samþykktur eins og hann er. Umburðarlyndi er því gríðarlega mikilvægt gildi til að skapa börnum og ungmennum öryggi til að vera þau sjálf. Sýnum hvert öðru umburðarlyndi en umberum aldrei einelti. Höfundur er leiðtogi innlendra verkefna hjá Barnaheillum – Save the Children á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Linda Hrönn Þórisdóttir Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Dagur gegn einelti er í dag. Markmið dagsins er m.a. að efna til umræðu, fræðslu og viðburða til að vinna gegn einelti. Barnaheill – Save the Children á Íslandi fagna þessum degi sérstaklega og hvetja sem flesta til að hafa daginn í hávegum í skólum og öðrum stofnunum landsins. Því miður hefur einelti örugglega alltaf fylgt okkur mannfólkinu og byggði mögulega upphaflega á þeirri miklu líffræðilegu þörf hjá okkur að tilheyra hóp þegar við vorum frumstæðari. Þá gat það verið spurning um líf eða dauða hvort allir fengu að vera hluti af hópnum, ef einhver var útilokaður úr hópnum var erfiðara fyrir hann að komast lífs af. Við höfum enn þessa miklu þörf fyrir að tilheyra þrátt fyrir að við höfum þróast mikið. Og enn eru mörg börn sem verða fyrir einelti. Hugmyndir og þekking sérfræðinga á einelti hefur þróast frá því að viðfangsefnið var fyrst rannsakað. UNESCO skilgreindi einelti nýlega á eftirfarandi hátt: Einelti er skaðlegt félagslegt atferli sem einkennist af valdaójafnvægi sem myndast vegna viðmiða sem sett eru í samfélaginu og innan stofnana þess. Það er oft endurtekið og birtist sem óæskileg mannleg hegðun og veldur líkamlegum, félagslegum og tilfinningalegum skaða á viðkomandi einstaklingum eða hópum. Þessi skilgreining er í samræmi við þá sem notast er við í Vináttu – forvarnaverkefni Barnaheilla gegn einelti. Öll tilheyrum við ýmsum hópum þar sem ákveðin viðmið eru ríkjandi um hvað sé talið rétt og rangt, gott og vont, flott og glatað. Þeir sem falla ekki að þessum viðmiðum eiga það á hættu að fá ekki að tilheyra hópnum, eru útskúfaðir og hundsaðir. Þar sem við höfum þessa miklu þörf til að tilheyra hópnum gerum við oft margt til að tryggja veru okkar þar. Við samsömum okkur jafnvel hópnum og breytum á yfirborðinu til dæmis hvernig við klæðumst, hvernig tónlist við hlustum á eða hvaða tómstundir við iðkum til að vera hluti af hópnum. Þeir sem skera sig úr verða fyrir aðkasti, ýmist vegna einhvers sem hópurinn lítur á sem veikleika eða yfirburða styrkleika sem ógnar líka norminu. Enginn í hópnum þorir að standa með þeim sem er útilokaður því þeir eru hræddir um að verða refsað og útilokaðir sjálfir. Þannig mótast menning sem verður samþykkt vegna þess að enginn bregst við og hefur kjark og getu til að breyta henni. Því er mikilvægt að börn læri frá unga aldri um tilfinningar, líðan, samskipti og tjáningu. Með því að leggja strax á fyrstu æviárunum áherslu á að börn setji sér og öðrum mörk í samskiptum erum við að valdefla þau. Með því að vera sjálf góðar fyrirmyndir barnanna í samskiptum og bera virðingu fyrir ólíkum skoðunum, kennum við börnunum víðsýni, umhyggju, samkennd og síðast en ekki síst; umburðarlyndi Barnaheill leggja áherslu á umburðarlyndi í tengslum við Dag gegn einelti með sérstökum Dögum umburðarlyndis. Sameinuðu þjóðirnar hafa í meira en 70 ár bent á mikilvægi þess að tileinka sér það. Í dag, hefur þörfin fyrir umburðarlyndi ekki minnkað, síður en svo. Margt hefur breyst í samfélaginu og áunnist ef litið er til baka. En þrátt fyrir miklar breytingar er ekki þar með sagt að umburðarlyndi hafi sjálfkrafa aukist á meðal fólks. Jú, það er staðreynd að auðveldara er að eiga samskipti við fólk hvaðanæva að, meðal annars með tilkomu samfélagsmiðla. Þar er í mörgum tilfellum með einföldum hætti hægt að fá innsýn í daglegt líf hvers og eins. Þessari framþróun hefur þó ekki sjálfkrafa fylgt meiri skilningur á fjölbreytileika einstaklinga, uppruna þeirra, útliti, kyni, kynhneigð, menningu, trúarbrögðum og fleira. Samfélög verða sem betur fer sífellt fjölbreyttari en samhliða því hefur því miður myndast aukið óþol gagnvart margbreytileikanum. Það hefur meðal annars birst með auknum mannréttindabrotum, ýmsum öfgum og hatursorðræðu gagnvart ákveðnum hópum fólks. Umburðarlyndi snýr ekki eingöngu að því að umbera annað fólk og sýna því einhverja aumingjagæsku vegna þess að einhver annar hefur sagt til um það. Hugtakið felur miklu meira í sér. Í námsefni Vináttu er umburðarlyndi skilgreint á eftirfarandi hátt: Að skilja mikilvægi fjölbreytileikans og koma fram við alla af virðingu. Þannig er einblínt á styrkleikana sem eru fólgnir í því að við séum mismunandi og það gerir samfélagið/bekkinn/hópinn sterkari og betri þegar allir eru metnir af eigin verðleikum. Enginn einstaklingur á að þurfa að breyta því hvernig hann er til að falla í hópinn heldur er hann samþykktur eins og hann er. Umburðarlyndi er því gríðarlega mikilvægt gildi til að skapa börnum og ungmennum öryggi til að vera þau sjálf. Sýnum hvert öðru umburðarlyndi en umberum aldrei einelti. Höfundur er leiðtogi innlendra verkefna hjá Barnaheillum – Save the Children á Íslandi.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun