Beinþynning - hvað get ég gert til að fyrirbyggja brot? Sigríður Björnsdóttir og Ragnar Freyr Ingvarsson skrifa 20. október 2023 08:00 Á hverju ári verða um 1800-2000 beinþynningarbrot, þar af 300 mjaðmabrot1 Afleiðingarnar eru alvarlegar - skerðing lífsgæða þeirra sem brotna og í alvarlegustu brotunum, mjaðmabrotum, er dánartíðni verulega aukin. Þetta er jafnframt geysilega kostnaðarsamt fyrir samfélagið. Í nýlegri franskri rannsókn var tekinn saman heildarkostnaður við beinþynningarbrot yfir 18 mánaða tímabil. Kostnaður við eitt mjaðmarbrot var sem samsvarar 3,6 milljónum íslenskra króna og samfallsbrot í hrygg kostuðu 2,2 milljónir íslenskra króna2. Beinþynning er algengur sjúkdómur sem einkennist af minnkuðum beinmassa og rýrnun beina sem veldur því að bein brotna mun auðveldar. Algengustu brotin eru úlnliðsbrot, samfallsbrot á hrygg og mjaðmabrot. Hætta á beinþynningu eykst með aldrinum og eru konur í meiri hættu á að fá beinþynningu en karlar. Þá auka ýmsir sjúkdómar, eins og bólgusjúkdómar, ýmsir innkirtlasjúkdómar og krabbamein algengi beinþynningar. Beinþynning gefur engin einkenni og því hefur hún verið kölluð þögull sjúkdómur. Sá sem fyrir henni verður finnur ekki fyrir henni fyrr en við brot, sem getur orðið við lítinn áverka eins og við fall á jafnsléttu, eða að upp kemur slæmur bakverkur eftir að hafa borið þungan poka. Byrgja skal brunninn áður en barnið dettur ofan í hann. Því er mikilvægt að finna þá sem eru í mestri áhættu að brotna og fyrirbyggja að þeir fái brot. Beinþynningu er hægt að greina með sértækri röntgenrannsókn þar sem þéttni beinsins er mæld í hrygg og mjöðmum. Rannsóknin tekur skamman tíma, ekki nema um 20 mínútur og er með öllu skaðlaus. Þá er einnig er hægt að framkvæma áhættumat þar sem unnt er að spá fyrir um líkurnar á því að brotna næstu 10 árin. Ástæður beinþynningar skýrast einna helst af erfðum og umhverfinu. Notkun sykurstera hefur skaðleg áhrif á beinin og minnkar beinþéttnina. Hreyfingarleysi, reykingar og óhófleg áfengisneysla hefur líka skaðleg áhrif á beinin. Það er margt sem maður getur gert sjálfur. Mikilvægt er að huga vandlega að næringunni, takmarka áfengisneyslu og hætta reykingum ef við ái. Góð hugmynd er að taka inn lýsi eða D vítamíntöflur og fá nægilegt kalk úr fæðunni. Regluleg hreyfing er mikilvæg fyrir vöðva og bein. Öll hreyfing er af hinu góða. Styrktar- og jafnvægisæfingar eru mjög mikilvægar til að styrkja vöðva og bein og hindra byltur. Einnig er mikilvægt að huga að byltuvörnum heima fyrir, forðast lausar snúrur og mottur, hafa góða lýsingu innan dyra, vera í góðum skóm og nota brodda þegar hálka er úti á veturna. Fyrir þá sem eru með beingisnun og áhættuþætti eða beinþynningu kemur lyfjameðferð stundum til álita. Mikilvægt er að ræða slíkt við lækninn sinn. Beinbrot hafa í flestum tilvikum alvarlegar afleiðingar fyrir þann sem brotnar, löng lega á sjúkrastofnunum ásamt skertri hreyfigetu, fjarvera úr vinnu og félagslífi leiðir til verri lífsgæða.Nýleg íslensk rannsókn sýndi að nærri þriðjungur þeirra sem mjaðmabrotna látast innan árs vegna fylgikvilla brotanna, en það er áttföld dánartíðni jafnaldra3 . Í dag 20. okt er alþjóðlegur dagur beinþynningar. Beinþynning er algeng, oft vangreind og afleiðingar geta verið alvarlegar. Það er því til mikils að vinna ef við getum fækkað beinþynningarbrotum á Íslandi. Höfundar eru sérfræðilæknar í Heilsuklasanum. Sigríður Björnsdóttir innkirtla- og efnaskiptalæknir og Ragnar Freyr Ingvarsson, gigtarlæknir og framkvæmdastjóri Beinstyrks. Heimildir: 1. Sigurðsson G, Siggeirsdóttir K, Jónsson BY, Mogensen B, Guðmundsson EF, Aspelund T, et al. Yfirlitsgrein. Úr gögnum Hjartaverndar: Nokkur atriði um faraldsfræði og áhættumat beinbrota á Íslandi. Læknablaðið 2017; 103: 423-8. 2. Coassy A, Svedbom A, Locrelle H, Chapurlat R, Cortet B, Fardellone P, Orcel P, Roux C, Borgström F, Kanis JA, Thomas T.Osteoporos Int. 2022 Mar;33(3):625-635. doi: 10.1007/s00198-021-06189-7. Epub 2021 Oct 12.PMID: 34642813 3. Magnusson KA, Gunnarsson B, Sigurðsson GH, Mogensen B, Ólafsson Y, Kárason S. Meðferð og afdrif sjúklinga með mjaðmabrot. Læknablaðið 2016; 102: 119-23. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir Skoðun Halldór 25.10.2025 Halldór Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Á hverju ári verða um 1800-2000 beinþynningarbrot, þar af 300 mjaðmabrot1 Afleiðingarnar eru alvarlegar - skerðing lífsgæða þeirra sem brotna og í alvarlegustu brotunum, mjaðmabrotum, er dánartíðni verulega aukin. Þetta er jafnframt geysilega kostnaðarsamt fyrir samfélagið. Í nýlegri franskri rannsókn var tekinn saman heildarkostnaður við beinþynningarbrot yfir 18 mánaða tímabil. Kostnaður við eitt mjaðmarbrot var sem samsvarar 3,6 milljónum íslenskra króna og samfallsbrot í hrygg kostuðu 2,2 milljónir íslenskra króna2. Beinþynning er algengur sjúkdómur sem einkennist af minnkuðum beinmassa og rýrnun beina sem veldur því að bein brotna mun auðveldar. Algengustu brotin eru úlnliðsbrot, samfallsbrot á hrygg og mjaðmabrot. Hætta á beinþynningu eykst með aldrinum og eru konur í meiri hættu á að fá beinþynningu en karlar. Þá auka ýmsir sjúkdómar, eins og bólgusjúkdómar, ýmsir innkirtlasjúkdómar og krabbamein algengi beinþynningar. Beinþynning gefur engin einkenni og því hefur hún verið kölluð þögull sjúkdómur. Sá sem fyrir henni verður finnur ekki fyrir henni fyrr en við brot, sem getur orðið við lítinn áverka eins og við fall á jafnsléttu, eða að upp kemur slæmur bakverkur eftir að hafa borið þungan poka. Byrgja skal brunninn áður en barnið dettur ofan í hann. Því er mikilvægt að finna þá sem eru í mestri áhættu að brotna og fyrirbyggja að þeir fái brot. Beinþynningu er hægt að greina með sértækri röntgenrannsókn þar sem þéttni beinsins er mæld í hrygg og mjöðmum. Rannsóknin tekur skamman tíma, ekki nema um 20 mínútur og er með öllu skaðlaus. Þá er einnig er hægt að framkvæma áhættumat þar sem unnt er að spá fyrir um líkurnar á því að brotna næstu 10 árin. Ástæður beinþynningar skýrast einna helst af erfðum og umhverfinu. Notkun sykurstera hefur skaðleg áhrif á beinin og minnkar beinþéttnina. Hreyfingarleysi, reykingar og óhófleg áfengisneysla hefur líka skaðleg áhrif á beinin. Það er margt sem maður getur gert sjálfur. Mikilvægt er að huga vandlega að næringunni, takmarka áfengisneyslu og hætta reykingum ef við ái. Góð hugmynd er að taka inn lýsi eða D vítamíntöflur og fá nægilegt kalk úr fæðunni. Regluleg hreyfing er mikilvæg fyrir vöðva og bein. Öll hreyfing er af hinu góða. Styrktar- og jafnvægisæfingar eru mjög mikilvægar til að styrkja vöðva og bein og hindra byltur. Einnig er mikilvægt að huga að byltuvörnum heima fyrir, forðast lausar snúrur og mottur, hafa góða lýsingu innan dyra, vera í góðum skóm og nota brodda þegar hálka er úti á veturna. Fyrir þá sem eru með beingisnun og áhættuþætti eða beinþynningu kemur lyfjameðferð stundum til álita. Mikilvægt er að ræða slíkt við lækninn sinn. Beinbrot hafa í flestum tilvikum alvarlegar afleiðingar fyrir þann sem brotnar, löng lega á sjúkrastofnunum ásamt skertri hreyfigetu, fjarvera úr vinnu og félagslífi leiðir til verri lífsgæða.Nýleg íslensk rannsókn sýndi að nærri þriðjungur þeirra sem mjaðmabrotna látast innan árs vegna fylgikvilla brotanna, en það er áttföld dánartíðni jafnaldra3 . Í dag 20. okt er alþjóðlegur dagur beinþynningar. Beinþynning er algeng, oft vangreind og afleiðingar geta verið alvarlegar. Það er því til mikils að vinna ef við getum fækkað beinþynningarbrotum á Íslandi. Höfundar eru sérfræðilæknar í Heilsuklasanum. Sigríður Björnsdóttir innkirtla- og efnaskiptalæknir og Ragnar Freyr Ingvarsson, gigtarlæknir og framkvæmdastjóri Beinstyrks. Heimildir: 1. Sigurðsson G, Siggeirsdóttir K, Jónsson BY, Mogensen B, Guðmundsson EF, Aspelund T, et al. Yfirlitsgrein. Úr gögnum Hjartaverndar: Nokkur atriði um faraldsfræði og áhættumat beinbrota á Íslandi. Læknablaðið 2017; 103: 423-8. 2. Coassy A, Svedbom A, Locrelle H, Chapurlat R, Cortet B, Fardellone P, Orcel P, Roux C, Borgström F, Kanis JA, Thomas T.Osteoporos Int. 2022 Mar;33(3):625-635. doi: 10.1007/s00198-021-06189-7. Epub 2021 Oct 12.PMID: 34642813 3. Magnusson KA, Gunnarsson B, Sigurðsson GH, Mogensen B, Ólafsson Y, Kárason S. Meðferð og afdrif sjúklinga með mjaðmabrot. Læknablaðið 2016; 102: 119-23.
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar