Skaðaminnkun bjargar lífum Halldóra Mogensen skrifar 2. júní 2023 12:00 Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldóra Mogensen Fíkn Alþingi Píratar Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar