Alnæmi og guðfræðiváin Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 17. maí 2023 07:31 Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Skoðun Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Sjá meira
Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar