Hitam(ál) – Hvað er málið með álið? Elísa Arna Hilmarsdóttir skrifar 3. apríl 2023 14:01 Framkvæmdastjóri Landverndar, Auður Önnu Magnúsdóttir, birti nýverið greinina Íslenska leiðin – nær heimsmet í lélegri frammistöðu. Í greininni varpar Auður meðal annars fram þeirri fullyrðingu að langstærsti hluti framleiddrar raforku hér á landi, eða um 64%, fari til álveranna. Í kjölfarið bendir hún á að vel sé hægt að skapa mikil verðmæti í öðrum geirum sem útheimta ekki jafnmikla raforku, til að mynda í hugverkaiðnaðinum. Þessi orðræða kann að hljóma eins og kunnuglegt stef, enda í samræmi við sýn Landverndar á hvernig ná megi markmiðum stjórnvalda í umhverfis- og loftslagsmálum en sú sýn byggist á þeirri forsendu að orkunotkun til stóriðju dragist saman um 50%. Til hvers allt þetta ál? Margar greinargóðar ástæður liggja að baki. Sú augljósasta grundvallast ef til vill á hinu einfalda lögmáli um framboð og eftirspurn. Vegna aukinnar eftirspurnar eftir áli hefur framleiðsla þess meira en tvöfaldast á síðustu 30 árum. Þá liggur auk þess fyrir að álframleiðsla í heiminum öllum er ekki á undanhaldi en áætlað er að eftirspurnin muni aukast um 40% á árunum 2020 til 2030. Spurningin er því ekki hvort álframleiðsla muni aukast, heldur hvar aukin framleiðsla mun eiga sér stað. Áætlað er að bróðurpartur aukinnar álframleiðslu muni fara fram í Asíu, eða um 63%, og þá einna helst í Kína sem talið er að muni standa undir 37% framleiðslunnar.[1] Þessar spár ættu ekki að koma spánskt fyrir sjónir en hlutdeild Kína í álframleiðslu heimsins er nú næstum 60% og hefur aukist um nær 50 prósentustig frá aldamótunum. Á sama tíma hefur álframleiðsla sem hlutfall af landsframleiðslu dregist saman í flestum heimsálfum, nema Asíu. Þessi þróun kann þó ekki góðri lukku að stýra enda álframleiðsla í Kína nær alfarið knúin með raforku sem framleidd er úr kolum. Íslenskt ál er aftur á móti framleitt með endurnýjanlegum orkugjöfum. Af þeim sökum er um áttfaldur munur á losun gróðurhúsalofttegunda við hefðbundna álframleiðslu hér á landi samanborið við Kína. Þróun síðustu ára hefur þannig orðið til þess að álframleiðsla knúin áfram með raforku úr kolum hefur tvöfaldast á síðustu 40 árum með tilheyrandi neikvæðum áhrifum. Til að setja hlutina í samhengi þá myndi losun koltvísýrings dragast saman sem nemur losun vegna álframleiðslu hér á landi í rúma öld, eða 122 ár, ef allt ál í heiminum væri framleitt með sama hætti og hér. Það er engum blöðum um það að fletta að loftslagsmál eru ekki staðbundin. Hnattræn markmið um kolefnishlutleysi eru grundvöllur baráttunnar við loftslagsbreytingar og því brýnt að staðsetja orkufrekan iðnað þar sem aðgengi að endurnýjanlegum orkugjöfum er gott. Afleiðingar þess að draga úr álframleiðslu hér á landi yrðu neikvæðar fyrir loftslagsmarkmið á heimsvísu. Bjargráð en ekki bjarnargreiði Í umræðunni um álframleiðslu hefur lítið farið fyrir þeirri staðreynd að rúmlega 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið er enn í notkun. Ál er meðal þeirra málma sem eru mest endurunnir og er t.a.m. endurvinnsluhlutfall drykkjardósa hér á landi um 94%. Af þessum sökum er jafnan talað um álið sem grænan málm. Auk þess er mikill fjárhagslegur og umhverfislegur hvati til endurvinnslu áls þar sem endurvinnslan útheimtir einungis um 5% af orkunni sem fór í framleiðsluferlið. Álið gerir okkur jafnframt kleift að draga úr orkunotkun, gróðurhúsalofttegundum og sóun. Til að mynda er unnt að einangra byggingar með áli og minnka þannig orkunotkun sem og lengja endingartíma matvæla með álumbúðum. Með álinu er auk þess mögulegt að létta flugvélar og bíla ásamt því að styrkja og lengja líftíma farartækja sem dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda, en forsendur sviðsmyndar Landverndar gera einmitt ráð fyrir að orkunýtni flugvéla batni um 50% á 20 árum. Ólíklegt er að þær forsendur raungerist ef áli er ekki til að skipta. Forsenda Landverndar um samdrátt í orkunotkun til stóriðju kemur því líklega í veg fyrir áherslu sömu samtaka um aukna orkunýtni flugvéla. Álframleiðsla hér á landi er því sannarlega hluti af lausninni þegar kemur að því að ná farsælu jafnvægi milli umhverfis- og samfélagslegra þátta á heimsvísu. Efnahagslegur ávinningur álframleiðslunnar hér á landi er þó ekki síður mikilvægur. Frá því að framleiðsla áls hófst hér á landi árið 1969 hefur hlutur áls í vöruútflutningi margfaldast en álið stóð undir um 40% af verðmæti alls vöruútflutnings í fyrra. Áliðnaðurinn gegnir þar af leiðandi lykilhlutverki í íslensku atvinnulífi og gerir útflutninginn fjölbreyttari á sama tíma og hann stuðlar að stöðugra gengi. Þá er óupptalin sú staðreynd að álverin skapa um 1.500 störf en auk þess má gera ráð fyrir að um 4.600 manns hafi framfæri sitt af álframleiðslu með beinum hætti samkvæmt Hagfræðistofnun. Það gefur auga leið að íslenskur áliðnaður hefur ekki aðeins reynst þjóðinni gríðarleg búbót, en auk þess hefur iðnaðurinn skapað sér mikilvægan sess í landamæralausri baráttu við umhverfis- og loftslagsvána. Samdráttur íslenskrar álframleiðslu er til þess fallinn að hægja á framvindu sameiginlegs markmiðs jarðarbúa um algert kolefnishlutleysi. Þannig eru hugmyndir um takmörkun á stóriðju hér á landi annars vegar og samdrátt í losun á heimsvísu hins vegar einfaldlega ósamrýmanlegar. Hagfræðingur Viðskiptaráðs [1] International Aluminium Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áliðnaður Umhverfismál Loftslagsmál Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson skrifar Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson skrifar Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram skrifar Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson skrifar Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Er það ekki sjálfsögð krafa að fá bílastæði? Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Of lítið, of seint! Hjálmtýr Heiðdal,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Halla fer að ræða um frið við einræðisherra Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Varðveitum vatnið – hugvekja Hópur starfsfólks Náttúruminjasafns Íslands skrifar Skoðun Innviðaskuld við íslenskuna Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Fatlað fólk rukkað með rangindum fyrir bílastæði Haukur Ragnar Hauksson skrifar Skoðun Vissir þú, að.... og eða er þér bara slétt sama Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Öfgamaður deyr Andri Þorvarðarson skrifar Skoðun Að taka til í orkumálum Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Börn sem skilja ekki kennarann Ingibjörg Ólöf Isaksen skrifar Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar Skoðun Siglt gegn þjóðarmorði Cyma Farah,Sólveig Ásta Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Framkvæmdastjóri Landverndar, Auður Önnu Magnúsdóttir, birti nýverið greinina Íslenska leiðin – nær heimsmet í lélegri frammistöðu. Í greininni varpar Auður meðal annars fram þeirri fullyrðingu að langstærsti hluti framleiddrar raforku hér á landi, eða um 64%, fari til álveranna. Í kjölfarið bendir hún á að vel sé hægt að skapa mikil verðmæti í öðrum geirum sem útheimta ekki jafnmikla raforku, til að mynda í hugverkaiðnaðinum. Þessi orðræða kann að hljóma eins og kunnuglegt stef, enda í samræmi við sýn Landverndar á hvernig ná megi markmiðum stjórnvalda í umhverfis- og loftslagsmálum en sú sýn byggist á þeirri forsendu að orkunotkun til stóriðju dragist saman um 50%. Til hvers allt þetta ál? Margar greinargóðar ástæður liggja að baki. Sú augljósasta grundvallast ef til vill á hinu einfalda lögmáli um framboð og eftirspurn. Vegna aukinnar eftirspurnar eftir áli hefur framleiðsla þess meira en tvöfaldast á síðustu 30 árum. Þá liggur auk þess fyrir að álframleiðsla í heiminum öllum er ekki á undanhaldi en áætlað er að eftirspurnin muni aukast um 40% á árunum 2020 til 2030. Spurningin er því ekki hvort álframleiðsla muni aukast, heldur hvar aukin framleiðsla mun eiga sér stað. Áætlað er að bróðurpartur aukinnar álframleiðslu muni fara fram í Asíu, eða um 63%, og þá einna helst í Kína sem talið er að muni standa undir 37% framleiðslunnar.[1] Þessar spár ættu ekki að koma spánskt fyrir sjónir en hlutdeild Kína í álframleiðslu heimsins er nú næstum 60% og hefur aukist um nær 50 prósentustig frá aldamótunum. Á sama tíma hefur álframleiðsla sem hlutfall af landsframleiðslu dregist saman í flestum heimsálfum, nema Asíu. Þessi þróun kann þó ekki góðri lukku að stýra enda álframleiðsla í Kína nær alfarið knúin með raforku sem framleidd er úr kolum. Íslenskt ál er aftur á móti framleitt með endurnýjanlegum orkugjöfum. Af þeim sökum er um áttfaldur munur á losun gróðurhúsalofttegunda við hefðbundna álframleiðslu hér á landi samanborið við Kína. Þróun síðustu ára hefur þannig orðið til þess að álframleiðsla knúin áfram með raforku úr kolum hefur tvöfaldast á síðustu 40 árum með tilheyrandi neikvæðum áhrifum. Til að setja hlutina í samhengi þá myndi losun koltvísýrings dragast saman sem nemur losun vegna álframleiðslu hér á landi í rúma öld, eða 122 ár, ef allt ál í heiminum væri framleitt með sama hætti og hér. Það er engum blöðum um það að fletta að loftslagsmál eru ekki staðbundin. Hnattræn markmið um kolefnishlutleysi eru grundvöllur baráttunnar við loftslagsbreytingar og því brýnt að staðsetja orkufrekan iðnað þar sem aðgengi að endurnýjanlegum orkugjöfum er gott. Afleiðingar þess að draga úr álframleiðslu hér á landi yrðu neikvæðar fyrir loftslagsmarkmið á heimsvísu. Bjargráð en ekki bjarnargreiði Í umræðunni um álframleiðslu hefur lítið farið fyrir þeirri staðreynd að rúmlega 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið er enn í notkun. Ál er meðal þeirra málma sem eru mest endurunnir og er t.a.m. endurvinnsluhlutfall drykkjardósa hér á landi um 94%. Af þessum sökum er jafnan talað um álið sem grænan málm. Auk þess er mikill fjárhagslegur og umhverfislegur hvati til endurvinnslu áls þar sem endurvinnslan útheimtir einungis um 5% af orkunni sem fór í framleiðsluferlið. Álið gerir okkur jafnframt kleift að draga úr orkunotkun, gróðurhúsalofttegundum og sóun. Til að mynda er unnt að einangra byggingar með áli og minnka þannig orkunotkun sem og lengja endingartíma matvæla með álumbúðum. Með álinu er auk þess mögulegt að létta flugvélar og bíla ásamt því að styrkja og lengja líftíma farartækja sem dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda, en forsendur sviðsmyndar Landverndar gera einmitt ráð fyrir að orkunýtni flugvéla batni um 50% á 20 árum. Ólíklegt er að þær forsendur raungerist ef áli er ekki til að skipta. Forsenda Landverndar um samdrátt í orkunotkun til stóriðju kemur því líklega í veg fyrir áherslu sömu samtaka um aukna orkunýtni flugvéla. Álframleiðsla hér á landi er því sannarlega hluti af lausninni þegar kemur að því að ná farsælu jafnvægi milli umhverfis- og samfélagslegra þátta á heimsvísu. Efnahagslegur ávinningur álframleiðslunnar hér á landi er þó ekki síður mikilvægur. Frá því að framleiðsla áls hófst hér á landi árið 1969 hefur hlutur áls í vöruútflutningi margfaldast en álið stóð undir um 40% af verðmæti alls vöruútflutnings í fyrra. Áliðnaðurinn gegnir þar af leiðandi lykilhlutverki í íslensku atvinnulífi og gerir útflutninginn fjölbreyttari á sama tíma og hann stuðlar að stöðugra gengi. Þá er óupptalin sú staðreynd að álverin skapa um 1.500 störf en auk þess má gera ráð fyrir að um 4.600 manns hafi framfæri sitt af álframleiðslu með beinum hætti samkvæmt Hagfræðistofnun. Það gefur auga leið að íslenskur áliðnaður hefur ekki aðeins reynst þjóðinni gríðarleg búbót, en auk þess hefur iðnaðurinn skapað sér mikilvægan sess í landamæralausri baráttu við umhverfis- og loftslagsvána. Samdráttur íslenskrar álframleiðslu er til þess fallinn að hægja á framvindu sameiginlegs markmiðs jarðarbúa um algert kolefnishlutleysi. Þannig eru hugmyndir um takmörkun á stóriðju hér á landi annars vegar og samdrátt í losun á heimsvísu hins vegar einfaldlega ósamrýmanlegar. Hagfræðingur Viðskiptaráðs [1] International Aluminium
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun
Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar
Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar
Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar
Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun
Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun