Hvað lærðum við af fjöldatakmörkunum í leikskólastarfi? Bóas Hallgrímsson skrifar 8. mars 2023 11:01 Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bóas Hallgrímsson Leikskólar Skóla - og menntamál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Sjá meira
Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar