Ökukennsla á Íslandi 1915 – 2021 Þuríður B. Ægisdóttir skrifar 17. nóvember 2022 10:01 Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Þuríður B. Ægisdóttir Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands.
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun