Réttlaus fósturbörn á Íslandi Sara Pálsdóttir skrifar 20. maí 2021 10:30 Mannréttindi fósturbarna á Íslandi eru fótum troðin af hálfu stjórnvalda. Þegar kemur að barnaverndarkerfinu, eru fósturbörn í reynd réttlaus og eiga sér ekki málsvara. Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna, sem hefur að geyma reglur um grundvallarmannréttindi barna, og hefur lagagildi á Íslandi, virðist hafa afar takmarkaða þýðingu innan barnaverndarkerfisins. Börn sem hafa verið svipt blóðforeldrum sínum eða blóðforeldri, iðulega vegna áfengis- og vímuefnavanda foreldrisins, eru útilokuð með öllu út úr lífi foreldra sinna og fjölskyldu, afa og ömmu, frænku og frænda, jafnvel systkina. Börnum þessum er komið fyrir hjá nýrri fjölskyldu, fósturforeldrum og fá ekki að hitta blóðfjölskyldu sína lengur. Maður getur vart ýmindað sér sársaukann sem afar og ömmur finna fyrir, þegar þau eru útilokuð út úr lífi barnabarnanna sinna vegna tímabundinna veikinda barns þeirra (blóðforeldrisins). Hvað þá börnin sjálf sem hafa engan til að gæta sinna hagsmuna eða réttinda. Barnaverndarkerfið á Íslandi er nefnilega þannig, að það er talið barni fyrir bestu, sem misst hefur foreldri sitt frá sér vegna veikinda foreldrisins, eða af öðrum ástæðum, að útiloka með öllu ekki bara foreldrið, heldur líka alla stórfjölskyldu barnsins, út úr lífi barnsins. Það er talið nauðsynlegt til að „raska ekki ró og stöðugleika barnsins í fóstrinu“. M.ö.o. meintur stöðugleiki og ró í fóstri er notuð sem réttlæting fyrir alvarlegum og kerfisbundnum mannréttindabrotum íslenska barnaverndarkerfisins á hendur saklausum börnum, sem hafa verið tekin frá foreldrum sínum og sett í varanlegt fóstur. Þessi sjónarmið eiga sér enga stoð í lögum. Venjan er sú að barn sem misst hefur foreldri sitt, t.d. vegna veikinda foreldris fær aðeins að hitta foreldrið tvisvar á ári, í tvær klukkustundir í senn, í sérstöku húsnæði barnaverndar, undir eftirliti tveggja starfsmanna barnaverndar. Jafnvel þótt um sé að ræða elskandi foreldri, sem ól barnið upp frá fæðingu, en missti tökin vegna veikinda. Tilgangur þessarar umgengni er ekki sá að varðveita tengsl milli barns og foreldris, heldur sá að barnið „þekki uppruna sinn“. Ef afar og ömmur eru svo lánsöm að fá umgengni, sem er iðulega ekki raunin, er sú umgengni eitt skipti á ári. Ár í lífi ungs barns er mjög langur tími. Vísvitandi og af ásetningi, eru öll tengsl á milli fósturbarnsins og fjölskyldu þess slitin. Svo er með öllum ráðum tryggt að viðhalda þeim tengslaslitum og markvisst komið í veg fyrir að tenglamyndum geti endurnýjast. Kerfið verður vart grimmilegra né ómannúðlegra. Í 8. og 9. gr. Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna, sbr. einnig 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 71. gr. stjórnarskrár Íslands, er að finna reglur um hvernig umgengni fósturbarna við foreldra skuli vera háttað. Í sáttmálanum segir að ríkjum sé skylt að virða rétt barns til að viðhalda fjölskyldutengslum, án ólögmætra afskipta. Þá er skýrt kveðið á um að fósturbarn, eða barn sem hefur verið skilið frá foreldrum sínum, eigi rétt á að halda persónulegum tengslum og beinu sambandi við foreldra sína með reglubundnum hætti, enda sé það ekki andstætt hagsmunum þess. Að leyfa barni að hitta foreldri sitt einungis tvisvar á ári og við þær aðstæður sem barnavernd býður upp á getur vart talist annað en mannréttindabrot gegn fósturbörnum og fjölskyldum þeirra. Yfirlýst og opinbert markmið stjórnvalda með slíkri umgengni brýtur í bága við reglur Barnasáttmálans, Mannréttindasáttmálans og Stjórnarskrár og yfirlýst markmið þeirra reglna, sem eru einmitt það að viðhalda fjölskyldutengslum og tryggja beina og reglulega umgengni barns við foreldri sitt eða foreldra. Foreldrar og fósturbörn hafa svo engan aðgang að dómstólum þegar kemur að ákvörðun á fyrirkomulagi umgengni fósturbarna. Síkt brýtur í bága við 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 70. gr. stjórnarskrárinnar um rétt manna til að aðgangs að dómstólum til úrlausnar um réttindi sín og skyldur. Það eru barnaverndarnefndir og svo úrskurðarnefnd velferðarmála sem hafa alræðisvaldið hér og þessar nefndir byggja ákvarðanir sínar um umgengni fósturbarna við foreldra aldrei á reglum Barnasáttmála SÞ. Það vita allir af þessum mannréttindabrotum. Stjórnvöld, dómstólar, Umboðsmaður Barna, Umboðsmaður Alþingis, barnaverndarnefndirnar sjálfar, úrskurðarnefnd velferðarmála, en þessu er leyft að viðgangast. Þessir aðilar láta ástandið viðgangast og sársaukinn hjá börnum og fjölskyldum í landinu grær aldrei. Ég vil enda þennan pistil á að vitna í fræg orð Mahatma Gandhi: „The true mesure of any society can be found in how it treats its most vulnerable members.“ Hvers konar samfélag viljum við vera? Höfundur er lögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sara Pálsdóttir Réttindi barna Mest lesið Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir skrifar Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson skrifar Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann skrifar Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Skoðun Sjálfsvíg eru ekki óumflýjanleg Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson skrifar Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson skrifar Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Miðbær Selfoss vekur ánægju Bragi Bjarnason skrifar Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir skrifar Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Mannréttindi fósturbarna á Íslandi eru fótum troðin af hálfu stjórnvalda. Þegar kemur að barnaverndarkerfinu, eru fósturbörn í reynd réttlaus og eiga sér ekki málsvara. Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna, sem hefur að geyma reglur um grundvallarmannréttindi barna, og hefur lagagildi á Íslandi, virðist hafa afar takmarkaða þýðingu innan barnaverndarkerfisins. Börn sem hafa verið svipt blóðforeldrum sínum eða blóðforeldri, iðulega vegna áfengis- og vímuefnavanda foreldrisins, eru útilokuð með öllu út úr lífi foreldra sinna og fjölskyldu, afa og ömmu, frænku og frænda, jafnvel systkina. Börnum þessum er komið fyrir hjá nýrri fjölskyldu, fósturforeldrum og fá ekki að hitta blóðfjölskyldu sína lengur. Maður getur vart ýmindað sér sársaukann sem afar og ömmur finna fyrir, þegar þau eru útilokuð út úr lífi barnabarnanna sinna vegna tímabundinna veikinda barns þeirra (blóðforeldrisins). Hvað þá börnin sjálf sem hafa engan til að gæta sinna hagsmuna eða réttinda. Barnaverndarkerfið á Íslandi er nefnilega þannig, að það er talið barni fyrir bestu, sem misst hefur foreldri sitt frá sér vegna veikinda foreldrisins, eða af öðrum ástæðum, að útiloka með öllu ekki bara foreldrið, heldur líka alla stórfjölskyldu barnsins, út úr lífi barnsins. Það er talið nauðsynlegt til að „raska ekki ró og stöðugleika barnsins í fóstrinu“. M.ö.o. meintur stöðugleiki og ró í fóstri er notuð sem réttlæting fyrir alvarlegum og kerfisbundnum mannréttindabrotum íslenska barnaverndarkerfisins á hendur saklausum börnum, sem hafa verið tekin frá foreldrum sínum og sett í varanlegt fóstur. Þessi sjónarmið eiga sér enga stoð í lögum. Venjan er sú að barn sem misst hefur foreldri sitt, t.d. vegna veikinda foreldris fær aðeins að hitta foreldrið tvisvar á ári, í tvær klukkustundir í senn, í sérstöku húsnæði barnaverndar, undir eftirliti tveggja starfsmanna barnaverndar. Jafnvel þótt um sé að ræða elskandi foreldri, sem ól barnið upp frá fæðingu, en missti tökin vegna veikinda. Tilgangur þessarar umgengni er ekki sá að varðveita tengsl milli barns og foreldris, heldur sá að barnið „þekki uppruna sinn“. Ef afar og ömmur eru svo lánsöm að fá umgengni, sem er iðulega ekki raunin, er sú umgengni eitt skipti á ári. Ár í lífi ungs barns er mjög langur tími. Vísvitandi og af ásetningi, eru öll tengsl á milli fósturbarnsins og fjölskyldu þess slitin. Svo er með öllum ráðum tryggt að viðhalda þeim tengslaslitum og markvisst komið í veg fyrir að tenglamyndum geti endurnýjast. Kerfið verður vart grimmilegra né ómannúðlegra. Í 8. og 9. gr. Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna, sbr. einnig 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 71. gr. stjórnarskrár Íslands, er að finna reglur um hvernig umgengni fósturbarna við foreldra skuli vera háttað. Í sáttmálanum segir að ríkjum sé skylt að virða rétt barns til að viðhalda fjölskyldutengslum, án ólögmætra afskipta. Þá er skýrt kveðið á um að fósturbarn, eða barn sem hefur verið skilið frá foreldrum sínum, eigi rétt á að halda persónulegum tengslum og beinu sambandi við foreldra sína með reglubundnum hætti, enda sé það ekki andstætt hagsmunum þess. Að leyfa barni að hitta foreldri sitt einungis tvisvar á ári og við þær aðstæður sem barnavernd býður upp á getur vart talist annað en mannréttindabrot gegn fósturbörnum og fjölskyldum þeirra. Yfirlýst og opinbert markmið stjórnvalda með slíkri umgengni brýtur í bága við reglur Barnasáttmálans, Mannréttindasáttmálans og Stjórnarskrár og yfirlýst markmið þeirra reglna, sem eru einmitt það að viðhalda fjölskyldutengslum og tryggja beina og reglulega umgengni barns við foreldri sitt eða foreldra. Foreldrar og fósturbörn hafa svo engan aðgang að dómstólum þegar kemur að ákvörðun á fyrirkomulagi umgengni fósturbarna. Síkt brýtur í bága við 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 70. gr. stjórnarskrárinnar um rétt manna til að aðgangs að dómstólum til úrlausnar um réttindi sín og skyldur. Það eru barnaverndarnefndir og svo úrskurðarnefnd velferðarmála sem hafa alræðisvaldið hér og þessar nefndir byggja ákvarðanir sínar um umgengni fósturbarna við foreldra aldrei á reglum Barnasáttmála SÞ. Það vita allir af þessum mannréttindabrotum. Stjórnvöld, dómstólar, Umboðsmaður Barna, Umboðsmaður Alþingis, barnaverndarnefndirnar sjálfar, úrskurðarnefnd velferðarmála, en þessu er leyft að viðgangast. Þessir aðilar láta ástandið viðgangast og sársaukinn hjá börnum og fjölskyldum í landinu grær aldrei. Ég vil enda þennan pistil á að vitna í fræg orð Mahatma Gandhi: „The true mesure of any society can be found in how it treats its most vulnerable members.“ Hvers konar samfélag viljum við vera? Höfundur er lögmaður.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar
Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun